WykładRóżnice0607

Strukturalne teorie inteligencji.

1. Teorie czynników równorzędnych: zakładają istnienie zbioru niezależnych zdolności umysłowych (Thurstone, Guilford) 2. Teorie hierarchiczne: zakładają, że czynnik g składa się z szeregu czynników specyficznych, zwanych grupowymi (Vernon, Horn i Cattell, Caroll)

Struktura inteligencji wg Guilforda.

* Zastosował ortogonalną analizę czynnikową, wykluczającą możliwość uzyskania czynników o strukturze hierarchicznej * Każdą zdolność można opisać odwołując się do 3 wymiarów: - operacji - treści (materiału) - wytworu Każde zachowanie inteligentne wyraża się zawsze w operacjach umysłowych, które są wykonywane na określonym materiale (treści) i prowadzą do określonego wytworu RODZAJE OPERACJI: * poznawanie (podstawowa operacja względem pozostałych) [uświadamianie sobie, bezpośrednie odkrywanie inf

Struktura inteligencji wg Vernona.

* koncepcja hierarchiczna - zakłada istnienie wspólnego czynnika g. * U normalnie rozwijających się osób istnieje korelacja między dwoma czynnikami grupowymi- zdolności werbalno-szkolnych i przestrzenno-manualnych (oba czynniki są nasycone czynnikiem g (tym mniej im niżej schodzimy w tej strukturze).

Teoria gf-gc Horna i Cattella.

* Teoria hierarchiczna * Wg wczesnej wersji teorii inteligencja ogólna składa się z dwóch zdolności: - inteligencji płynnej - Gf - inteligencji skrystalizowanej- Gc * Gf- obejmuje zdolność dostrzegania relacji między wzorcami, rozumienia implikacji i wyciągania wniosków z tych relacji. Gf jest zdeterminowana raczej sprawnym funkcjonowaniem c.u.n. niż posiadaną wiedzą i umiejętnościami * Typowe testy mierzące inteligencję płynną: muszą mierzyć nie wiedzę, rzeczy zdobyte poprzez doświadczenie, ale

Gf i Gc a wiek.

(Baltes i inni) * Różne rodzaje zdolności umysłowych przejawiają różne wzorce rozwojowe (WIELOKIERUNKOWOŚĆ): - inteligencja płynna jest wrażliwa na starzenie się - inteligencja skrystalizowana wykazuje stabilny przeważnie poziom aż do 6 dekady życia, później obniża się - Cattell i Horn sugerowali, że różnice we wzorcach rozwojowych odzwierciedlają różnice w stopniu, w jakim te rodzaje zdolności są uwarunkowane genetycznie - Wskaźniki odziedziczalności obu tych rodzajów zdolności są równie wysoki

Struktura inteligencji wg modelu Carolla.

* Teoria hierarchiczna * Model zakłada istnienie trzech warstw czynników: > warstwa III- najwyższa, jest pojęciowym odpowiednikiem spearmanowskiego czynnika g. > warstwa II składa się z: ~ Gf: inteligencji płynnej ~ Gc: inteligencji skrystalizowanej ~ Gm: pamięć i uczenie się ~ Gv: percepcja wzrokowa ~ Ga: percepcja słuchowa ~ Gr: przywoływanie z pamięci w celu płynnego tworzenia pomysłów ~ Gs: szybkość umysłowa ~ Gq: rozumienie ilościowe > warstwa I składa się z wielu specyficznych zdolności, z

Ocena trafności teoretycznej skal Wechslera.

* Skale Wechslera mierzą tylko 3 rodzaje inteligencji wg koncepcji Gardnera: językową, logiczno-matematyczną i przestrzenną. * Koncepcja specjalizacji półkul mózgowych (Sperry) i teoria Horna- Cattella [pomocne w ocenie]: - uszkodzenie prawej półkuli: bezsłowny IQ niższy średnio o 10pkt; uszkodzenie lewej: słowny IQ niższy średnio o 2,5pkt. - słowny IQ- miara Gc; bezsłowny IQ- miara Gf

Potoczne i eksperckie koncepcje inteligencji. Sternberg, Conway, Ketron, Berstein.

* Badania nad utajonymi teoriami inteligencji u laików i ekspertów., W jakim stopniu różne zachowania są charakterystyczne dla idealnie inteligentnej osoby, idealnie akademicko inteligentnej oraz dla osoby idealnie inteligentnej w sytuacjach życiowych?" * Eksperci uważali, że motywacja jest ważnym składnikiem akademickiej inteligencji (uznali ją za ważniejszą)- laicy wyżej ustawiali umiejętności interpersonalne.

Jakie cechy charakteryzują inteligencję szkolno-akademicką?

* Kładzie nacisk na uzyskanie rozwiązania w jak najkrótszym czasie * Rozwiązanie ma zazwyczaj charakter abstrakcyjny * Zadanie ma zazwyczaj jedno prawidłowe rozwiązanie, do którego można dotrzeć na drodze racjonalnej, opierając się na dostarczonych informacjach.

Jakie cechy charakteryzują inteligencję potoczną (praktyczną)?

* Szybkość uzyskania rozwiązania nie zawsze jest ważna * Uzyskanie konkretnego rozwiązania liczy się bardziej niż odkrycie ogólnej abstrakcyjnej zasady * Dopuszczalne jest zazwyczaj więcej niż jedno poprawne rozwiązanie- sytuacje życiowe są raczej dywergencyjne niż konwergencyjne * rzadko występują wszystkie potrzebne do rozwiązania problemu informacje * sposób podejścia do wykorzystywanych informacji jest daleki od racjonalności- może polegać np. na metodzie prób i błędów.

Czy rozumienie, czym jest inteligencja zmienia się w miarę jak się starzejemy? (Berg i Sternberg)

WYNIKI: Zmiany teorii potocznej z wiekiem. Osoby starsze (70) jako ważniejszą określają inteligencję praktyczną niż osoby młodsze. Osoby w średnim wieku i starsze skłaniały się do wiązania inteligencji skrystalizowanej z rozwiązywaniem problemów. WNIOSEK: Rozróżnienie na inteligencję płynną i skrystalizowaną wydaje się mniej ważne dla ludzi w wieku starszym (prawdopodobnie w związku ze skutkami wpływu starzenia na inteligencję płynną).

Badanie nad rozumieniem inteligencji przez ekspertów. Czy uległo zmianie po przeszło 50 latach badań?

* Zdolności adaptacyjne, podstawowe procesy umysłowe oraz tzw. wyższe procesy umysłowe (np. rozumowanie) zachowały swoje znaczenie * Nowy element: METAPOZNANIE: zdolność rozumienia siebie i samokontroli

Neisser.

Nasze przeświadczenie, że dany człowiek zasługuje na miano inteligentnego zależy od jego całościowego podobieństwa do wyimaginowanego prototypu. Nie ma wyraźnych kryteriów dla inteligencji; jest to pojęcie nieostre, do którego pasuje wiele cech. Inteligencja jest więc pojęciem prototypowym i z tego wynika trudność w definicji.

Definicje inteligencji.

1. Stern: Inteligencja to ogólna zdolność adaptacji do nowych warunków i do wykonywania nowych zadań; Psychologicznym mechanizmem adaptacji, specyficznie ludzkim, jest czynność myślenia; nawiązuje do biologicznych koncepcji inteligencji 2. Fergusson: Inteligencja to zdolność uczenia się. Miarą inteligencji jest stopień trudności zadania, którego jednostka potrafi się nauczyć. Zdolność uczenia się przysługuje człowiekowi i zwierzętom a zatem zachowanie inteligentne u zwierząt można rozumieć jako

Metafora geograficzna (inteligencja jako mapa umysłu).

(zwolennicy: Spearman, Thurstone, Guilford, Cattell, Vernon, Carroll) * Analiza czynnikowa (podstawowa jednostka analizy to czynnik) * ZALETY: - jasno określona proponowana struktura zdolności oraz łatwość operacjonalizacji zmiennych za pomocą testów zdolności. * WADY: - niedostateczny nacisk na procesy umysłowe oraz wątpliwa generalizacja wyników na inteligencję praktyczną

Metafora komputacyjna (inteligencja jako złożony proces przetwarzania informacji)

(Hunt, Sternberg, Simon) * Jednostka analizy to komponent (elementarny proces) * ZALETY: - Możliwość szczegółowego określenia procesów umysłowych i strategii oraz możliwości analizowania przebiegu procesów w czasie rzeczywistym (za pomocą stymulacji- pozwala sprawdzić jak zmienia się przebieg procesu pod wpływem zmiany) * WADY: - Niedostateczny nacisk na struktury umysłowe jako źródła różnic indywidualnych oraz wątpliwa generalizacja wyników na inteligencję praktyczną.

Metafora biologiczna.

(Hebb, Łuria) * Różna jednostka analizy: [sieci neuronalne] - Hebb: zespoły komórkowe - Łuria: części mózgu i związane z nimi funkcje intelektualne * ZALETY: - wiąże inteligencję z jej neurofizjologicznymi podstawami oraz stwarza nadzieję na stworzenie neutralnych kulturowo pomiarów inteligencji * WADY: - Tendencje do ignorowania kontekstu (środowiska), w jakim przejawia się inteligencja + uzyskane wyniki trudne do praktycznego wykorzystania.

Metafora genetyczno-epistemologiczna.

(Piaget) * Podstawowa jednostka analizy: schemat. * ZALETY: - całościowość jako teoria inteligencji oraz rozwoju umysłowego oraz bogactwo empirycznych badań, które zostały przeprowadzone. * WADY: - Zbytnia koncentracja na logicznych i naukowych aspektach inteligencji oraz umiejscowienie początku ostatniej fazy rozwoju ok. 11/12r.ż.

Metafora antropologiczna.

(Cole, Greenfield) * Podstawowa jednostka analizy: jednostka (człowiek) w interakcji ze środowiskiem kulturowym. * ZALETY: - docenianie roli kultury w określaniu inteligencji zachowania i tego co stanowi naturę inteligencji oraz ocenianie potrzeby uwzględniania kontekstu kulturowego. * WADY: - Funkcjonowanie umysłu jest określone nieprecyzyjnie lub w ogóle nieokreślone + eksperymentalny relatywizm (nie ma inteligencji jako takiej, tylko w związku z kulturą)

Metafora socjologiczna.

(Wygotski, Feuerstein) * Podstawowa jednostka analizy: - Wygotski: internalizacja - Feuerstein: uczenie zapośredniczone (przez dorosłych) * ZALETY: - docenianie znaczenia internalizacji doświadczeń oraz różnicy między ukrytymi możliwościami a ujawnianą zdolnością. * WADY: - brak szczegółowego określenia w jaki sposób zachodzi proces internalizacji + dyskusyjna trafność operacjonalizacji pojęcia, strefa najbliższego rozwoju"- różnica pomiędzy poziomem wykonania przed i po zaistnieniu procesu med

Metafora systemowa.

(Gardner, Sternberg) - spór co do tego, co jest inteligencją. * Podstawowa jednostka analizy: inteligencja = złożony system, który integruje wiele poziomów. * ZALETY: - docenianie złożoności inteligencji, integrowanie wielu poziomów analizy * WADY: - trudność empirycznego sprawdzenia teorii + niektóre teorie wykazują tendencję do bycia teoriami bardziej szerokimi niż głębokimi.