问题 |
答案 |
Przedmiot badań psychologii różnic indywidualnych 开始学习
|
|
Przedmiotem psychologii różnic indywidualnych są te zachowania i charakterystyki psychologiczne, które odznaczają się względną stałością: inteligencja, zdolności specjalne, osobowość, temperament, style funkcjonowania (style poznawcze, style radzenia sobie ze stresem) oraz determinanty różnic indywidualnych.
|
|
|
Kategorie opisu różnic indywidualnych (5- wymień) 开始学习
|
|
1. Typ 2. Cecha 3. Wymiar 4. Czynnik 5. Styl
|
|
|
Co to jest TYP? (wg Sterna) 开始学习
|
|
Typ to dominująca dyspozycja psychiczna bądź psychofizyczna, która przysługuje dającej się wyróżnić na jej podstawie grupie ludzi (Stern)
|
|
|
Co to jest TYP? (wg Junga) 开始学习
|
|
Typ to powtarzający się charakterystyczny sposób, wzorzec tego co ogólne.
|
|
|
开始学习
|
|
Czynniki warunkujące różnice indywidualne.
|
|
|
Różne kategorie (koncepcje typów) [każda koncepcja różni się od innej tym, że inne są kryteria podziałów (wymień- 4) 开始学习
|
|
1. Biegunowa 2. Modalna 3. Szufladkowa 4. Wymiarowa
|
|
|
Biegunowa koncepcja typów. (podstawa podziału itd.) 开始学习
|
|
Podstawa podziału: ekstremalne wartości cech. Tylko skrajności, ignoruje część, pomiędzy". Typowych skrajności jest raczej niewiele.(np. introwersja-ekstrawersja)
|
|
|
开始学习
|
|
Podstawa podziału: częstość występowania cech, ich natężenia. (np. introwersja, typ pośredni, ekstrawersja)
|
|
|
Szufladkowa koncepcja typów. 开始学习
|
|
Podstawa podziału: zespół jakościowo odrębnych charakterystyk. Każda kategoria ma trochę inny zestaw charakterystycznych cech, nie pozwala na dostrzeżenie podobieństw (np. koncepcja temperamentów: choleryk, sangwinik itd.)
|
|
|
Wymiarowa koncepcja typów. 开始学习
|
|
Podstawa podziału: natężenie cech. Poszczególne typy to konfiguracje natężeń cech. Wynika z krytyki podejścia szufladkowego - umożliwia różnicowanie w zakresie typów i dostrzeganie podobieństw.
|
|
|
开始学习
|
|
Względnie stała, charakterystyczna dla jednostki zgeneralizowana tendencja do określonych zachowań przejawiająca się w różnych sytuacjach (ma charakter latentny, bezpośrednio nieobserwowalny).
|
|
|
开始学习
|
|
Pojęcie wprowadzone przez Wundta, stosowane wówczas, gdy wielkość cechy można mierzyć.
|
|
|
开始学习
|
|
Konfiguracja korelujących ze sobą cech (wynik analizy czynnikowej) [zwłaszcza w kwestionariuszu, gdzie każdy zbiór twierdzeń musi odpowiadać zakładanej strukturze w koncepcji temperamentu, wtedy jest trafny teoretycznie]
|
|
|
开始学习
|
|
Względnie stały, charakterystyczny dla jednostki sposób przebiegu jakiegoś procesu, czynności lub działania. (bardziej w koncepcjach poznawczych, ale też np. w radzeniu sobie ze stresem)
|
|
|
Aspekty kategorii typów (wymień 3) 开始学习
|
|
1. Jest kategorią klasyfikacyjną 2. Stoi na pograniczu tego co ogólne i indywidualne 3. Granice między typami są rozmyte
|
|
|
Czym jest i czym zajmuje się genetyka zachowania? 开始学习
|
|
Jest nauką z pogranicza genetyki i nauk o zachowaniu. Zajmuje się odpowiedzią na pytanie:, Natura czy wychowanie?"
|
|
|
Cel badań behawioralno- genetycznych. 开始学习
|
|
Ustalenie udziału (wkładu) czynników genetycznych w ogólnej zmienności (wariancji) fenotypowej cech lub zachowań, przy jednoczesnej kontroli wpływów środowiskowych.
|
|
|
Genetyka zachowania dzieli się na: 开始学习
|
|
1. Genetykę molekularną (zajmuje się strukturą DNA, układem i znaczeniem genów) 2. Genetykę ilościową, międzyosobniczą (zajmuje się interindywidualną zmiennością fenotypową; na ile coś jest determinowane genami)
|
|
|
2 podstawowe założenia genetyki zachowania 开始学习
|
|
1. Jednostki w populacji różnią się zarówno z przyczyn genetycznych jak i środowiskowych, a genotyp i środowisko nie są skorelowane. WZÓR: Vp(zmienność fenotypowa)= Vg(zmienność genotypowa) + Ve(zmienność środowiskowa) 2. Zmienność w zakresie większości cech lub zachowań wynika z wpływów poligenicznych
|
|
|
2 rodzaje doboru rodziców i ich wpływ na zmienność danej cechy w populacji. 开始学习
|
|
1. Pozytywny- na zasadzie podobieństwa cech (zmienność jest coraz większa; większe odchylenie, różnicowanie się skrajnych wartości 2. Komplementarny/dopełniający- na zasadzie przeciwieństwa (zmniejszanie się zmienności (mniejsze odchylenie, uśrednianie się)
|
|
|
Co to jest odziedziczalność? 开始学习
|
|
Stosunek wariancji genotypowej do fenotypowej (czyli proporcja obserwowanej wariancji fenotypowej, którą można wyjaśnić wariancją genetyczną) h kwadrat (symbolicznie! nie podnosić!) = Vg (wariancja genotypowa): Vp (wariancja fenotypowa) *Vp = Vg + Ve(wariancja środowiskowa)
|
|
|
Odziedziczalność w znaczeniu wąskim. 开始学习
|
|
W jakim stopniu cechy obserwowane w danej populacji są zdeterminowane wpływami addytywnymi. h kw. = Va (wariancja addytywnego czynnika genetycznego): Vp (wariancja fenotypowa)
|
|
|
Współczynnik odziedziczalności- założenia i ograniczenia (Erdle) 开始学习
|
|
1. Ten wskaźnik nie odnosi się do jednostki, tylko do populacji 2. Wskaźnik odziedziczalności jest różny w różnych populacjach (zależy od środowiska i puli genowej) 3. Wskaźnik odziedziczalności zmienia się na przestrzeni czasowej w tej samej populacji (środowisko sprzyja ujawnianiu się cech lub je tłumi)
|
|
|
Dziedziczenie jednogenowe + Dlaczego większość poważnych chorób genetycznych jest recesywna, a nie dominująca? 开始学习
|
|
1. choroba Huntingtona (allel dominujący- częstość 1:20000) 2. fenyloketonuria (allel recesywny- częstość 1:10000) [nosicielem recesywnym jest 1 osoba na 50] ODP. Ponieważ recesywne geny mogą przetrwać w nosicielach, którzy nie mają pełnych objawów, zaś geny dominujące powodują chorobę każdego nosiciela, co uniemożliwia/ogranicza jego zdolność do reprodukcji i przekazania tego genu dalej.
|
|
|
Dziedziczenie wielogenowe. 开始学习
|
|
1. Schizofrenia (częstość 1:100) [zależność krzywoliniowa]; aż 10% populacji 2. Ogólne zdolności poznawcze np. iloraz inteligencji (zależność bardziej prostoliniowa, wprost proporcjonalne przyrosty); rola środowiska!- można mieć określone predyspozycje, które mogą ale nie muszą się ujawnić. *nieprostoliniowa zależność od pokrewieństwa: raczej nieaddytywne zależności *prostoliniowa zależność od pokrewieństwa: bardziej uzależniona od addytywnych wpływów.
|
|
|
Co to jest środowisko wspólne? 开始学习
|
|
Czynniki środowiskowe, które upodabniają poszczególnych członków rodziny do siebie i zarazem odróżniają od członków innych rodzin. Czynniki: 1. Osobowość członków rodziny i rodzaj ich wzajemnych relacji (klimat rodzinny, styl wychowawczy); 2. Otoczenie fizyczne 3. Status socjo-ekonomiczny rodziny
|
|
|
Co to jest środowisko specyficzne? 开始学习
|
|
Czynniki środowiskowe, które przyczyniają się do powstawania różnic między członkami danej rodziny. Czynniki: 1. Przypadkowe zdarzenia (choroby, wypadki) 2. Struktura rodziny, kolejność narodzin (ma wpływ nawet na rzeczy typu ekstrawersja!) 3. Interakcje między rodzeństwem (specyficzne traktowanie siebie nawzajem)
|
|
|
Interakcja genotyp- środowisko (Cooper i Zubek) 开始学习
|
|
|
|
|
Trzy rodzaje koleracji genotyp-środowisko. (wymień + autorzy) 开始学习
|
|
1. Pasywna 2. Reaktywna 3. Aktywna Autorzy: Plomin, DeFries, Loehlin
|
|
|
开始学习
|
|
Przekazowi genetycznemu danej cechy towarzyszy stworzenie warunków środowiskowych sprzyjających rozwojowi tej cechy np. muzykalni rodzice stwarzają dzieciom warunki do rozwoju zdolności muzycznych. Źródło wpływu środowiskowego: Rodzice i rodzeństwo
|
|
|
开始学习
|
|
Jednostka podlega wpływom środowiska wynikającym z reakcji ludzi na jej zachowanie zdeterminowane genetycznie- np. uzdolnione muzycznie dzieci są zauważane jako takie przez nauczycielki muzyki. Źródło wpływu społecznego: Ktokolwiek.
|
|
|
开始学习
|
|
Poszukiwanie lub tworzenie warunków środowiskowych odpowiadających genotypowi- np. poszukujemy sobie odpowiedniego kierunku studiów, sami bierzemy los w swoje ręce. Źródło wpływu środowiskowego: Ktokolwiek lub cokolwiek.
|
|
|
Metody wykrywania różnych rodzajów korelacji genotyp- środowisko. 开始学习
|
|
1. KORELACJA PASYWNA: - porównanie korelacji między miarami środowiskowymi i cechami dzieci w rodzinach nieadopcyjnych (naturalnych) i adopcyjnych - jeżeli korelacja jest wyższa w rodzinach nieadopcyjnych, to sugeruje to korelację pasywną gdyż dzieci w rodzinach nieadopcyjnych biernie dziedziczą zarówno geny jak i środowisko skorelowane z daną cechą. 2. KORELACJA REAKTYWNA I AKTYWNA (te same metody): - ta metoda korzysta z korelacji między cechami biologicznymi rodziców i środowiskiem rodzin ado
|
|
|
开始学习
|
|
Podstawowa jednostka dziedziczenia, zlokalizowana w chromosomach, decydująca o przekazywaniu cech potomstwu.
|
|
|
Co to są allele/allelomorfy/geny alleliczne? 开始学习
|
|
Różne formy tego samego genu, powstałe w wyniku mutacji, zlokalizowane w identycznych miejscach chromosomów i wywołujące odmienne wykształcenie danej cechy. W komórkach organizmów diploidalnych (większość), każdy gen jest reprezentowany przez parę identycznych lub różnych alleli.
|
|
|
开始学习
|
|
Zespół wszystkich genów warunkujący właściwości dziedziczne danego organizmu. Każdy żywy organizm ma swój indywidualny zestaw genów, różny od genotypów innych osobników tego samego gatunku.
|
|
|
开始学习
|
|
Zespół morfologicznych, anatomicznych, fizjologicznych, biochemicznych cech organizmu żywego, wykształcony w trakcie jego rozwoju osobniczego, a zależny od składu genowego osobnika i oddziałujących nań czynników środowiskowych.
|
|
|
Metody badań w genetyce zachowania- dwa podstawowe rodzaje badań, które pozwalają rozdzielić genetyczne i środowiskowe źródła podobieństw (wymień) 开始学习
|
|
1. Badania bliźniąt (, eksperyment natury") 2. Badania adopcyjne (, eksperyment wychowawczy")
|
|
|
Pierwsze badania adopcyjne (co, kto, kiedy) (2) 开始学习
|
|
1. IQ (Theis, 1924) 2. Schizofrenia (Heston, 1966)
|
|
|
Pierwsze badania bliźniąt (co, kto kiedy) (2) 开始学习
|
|
1. Zmiany rozwojowe w podobieństwie bliźniąt (Galton, 1876) 2. Porównanie bliźniąt MZ i DZ pod względem IQ (Merriman, 1924)
|
|
|
Problemy w badaniu adopcyjnym.(3) 开始学习
|
|
1. W Polsce nie można przeprowadzać badań adopcyjnych z powodu utajnienia danych. 2. Środowisko prenatalne- ponieważ biologiczna matka dostarcza środowiska prenatalnego swoim adoptowanym przez kogoś innego dzieciom, podobieństwo między dziećmi może odzwierciedlać prenatalne wpływy środowiskowe. ROZWIĄZANIE: Porównanie korelacji dziecko- matka biologiczna, dziecko- ojciec biologiczny, dziecko- przyrodnie rodzeństwo ze strony matki, dziecko- przyrodnie rodzeństwo ze strony ojca. 3. Selektywne umie
|
|
|
Badania zwierząt (2 rodzaje) 开始学习
|
|
1. Badania selekcyjne- selekcjonowanie osobników rodzicielskich z wysokimi wartościami fenotypu, krzyżowanie ich i badanie ich potomstwa. 2. Chów wsobny- porównywanie chowów wsobnych, w których krzyżuje się organizmy spokrewnione ze sobą (kojarzenie krewniacze) przez co najmniej 20 pokoleń- w populacji pojawia się zbiór organizmów niemalże identycznych genetycznie w wyniku przekazywania genów w zamkniętym kręgu- można dzięki temu testować wpływ czynników zewnętrznych.
|
|
|
Czy założenie o równości wpływów środowiskowych jest uzasadnione? 开始学习
|
|
1. Efekt etykietowania par bliźniąt był badany z wykorzystaniem bliźniąt MZ błędnie traktowanych przez rodziców jako DZ. 2. Gdy rodzice są przekonani, że ich bliźnięta są bliźniętami DZ, a w rzeczywistości są one MZ, nieprawidłowo etykietowane bliźnięta MZ są równie podobne behawioralnie jak prawidłowo etykietowane bliźnięta MZ (KENDLER, 1993) WIĘC: Traktowanie jako MZ czy DZ nie ma istotnego wpływu więc można założenie uznać za uzasadnione.
|
|
|
Czy bliźnięta są reprezentatywne dla ogólnej populacji? 开始学习
|
|
1. Często rodzą się 3-4 tyg. przed terminem 2. Środowisko prenatalne może być niekorzystne, gdyż dzielą to samo łożysko. 3. Nowonarodzone są lżejsze o 30% od przeciętnego noworodka, jednak różnica zanika do czasu średniego dzieciństwa 4. W dzieciństwie mowa rozwija się nieco wolniej, jednak większość tych deficytów zanika w trakcie pierwszych lat nauki szkolnej. WIĘC: Występują pewne różnice, ale nie są one raczej znaczące. Jeżeli są to we wczesnych etapach i nie rzutują na badane korelacje w wa
|
|
|
Czy bliźnięta MZ są identyczne genetycznie? 开始学习
|
|
W ostatnich latach podważa się założenie o 100% identyczności bliźniąt. W wyniku występowania tzw. efektu epigenetycznego następuje hamowanie transkrypcji DNA, co prowadzi do trwałego wyłączenia ekspresji genu- nie powoduje to zmiany sekwencji genów ale wpływa na ich aktywność.
|
|
|
开始学习
|
|
Połączenie badań adopcyjnych i bliźniąt.np. porównanie bliźniąt adoptowanych przez różne rodziny z bliźniętami wychowywanymi razem- stwierdzono, że MZ wychowywane od najwcześniejszych okresów życia osobno są właściwie takie same pod względem ogólnych zdolności poznawczych jak MZ wychowywane razem.
|
|
|
Badania Boucharda nad bliźniętami MZ. 开始学习
|
|
|
|
|
Dlaczego wpływ genetyczny wzrasta w toku życia? 开始学习
|
|
1. Względnie małe wpływy genetyczne występujące we wczesnych okresach życia kumulują się (efekt kuli śnieżnej) wywołując coraz silniejsze efekty fenotypowe. 2. Rodzice i nauczyciele wpływają znacząco na doświadczenie intelektualne małego dziecka, natomiast u dorosłych doświadczenie intelektualne jest wynikiem bardziej samodzielnej aktywności. Takie doświadczenie nie tylko odzwierciedla ale i wzmacnia wpływy genetyczne
|
|
|
Korelacja czynnika genetycznego u bliźniąt DZ jako funkcja wieku. 开始学习
|
|
Korelacja spada (nieliniowo- początkowo wolniej) od 12-16 roku życia (najbardziej po 20)
|
|
|
Korelacja czynnika genetycznego u bliźniąt MZ. 开始学习
|
|
|
|
|
Czy w wieku dorosłym odziedziczalność jest większa? (tak/nie) 开始学习
|
|
|
|
|
Badania rodzinne nad specyficznymi zdolnościami poznawczymi (na podstawie Hawaii Family Study of Cognition, 1979). 开始学习
|
|
- werbalne r= 0,61 (h kw. = 58%) - przestrzenne r= 0,64 (h kw. = 46%) - szybkość percepcyjna r= 0,45 (h kw= 58%) - pamięć r= 0,43 (h kw = 38%)
|
|
|
Udział czynnika genetycznego w wykonywaniu zadań poznawczych o różnych stopniach złożoności. 开始学习
|
|
Im bardziej zadanie jest złożone (nasycone czynnikiem inteligencji ogólnej) tym wyższy jest wskaźnik odziedziczalności tej zdolności koniecznej do rozwiązania zadania. lub W miarę ze złożonością zadania wzrasta udział czynnika genetycznego.
|
|
|
Odziedziczalność (procenty) 开始学习
|
|
- cechy osobowości/temperament: 42-57% - inteligencja: 22-85% (większy wpływ środowiska niespecyficznego) - zainteresowania: 31-39% (jw) - postawy społeczne: 0-65% (jw) - podatność na zaburzenia i choroby psychiczne: 20-80%
|
|
|
Czy selektywny dobór pozytywny wpływa na oszacowanie odziedziczalności? 开始学习
|
|
Wpływa.Np. powoduje wzrost korelacji dla krewnych I stopnia. W wyniku selektywnego doboru, rodzeństwo jest bardziej do siebie podobne genetycznie, a także bardziej podobne do swoich rodziców. *w metodzie bliźniąt selektywny dobór zwiększa korelację dla DZ co zmniejsza różnicę między DZ i MZ, a w efekcie prowadzi do niedoszacowania. * w metodzie rodzic-potomstwo (rodzic biologiczny-jego dzieci adoptowane przez kogoś innego) selektywny dobór powoduje wzrost korelacji i zawyżenie odziedziczalności
|
|
|
Dlaczego bliźnięta MZ są więcej niż dwukrotnie bardziej podobne do siebie niż krewni I stopnia? 开始学习
|
|
Z powodu nieaddytywnej wariancji genetycznej. Jesteśmy podobni do rodziców (krewnych I stopnia) w takim stopniu, w jakim każdy allel, który dzielimy z rodzicami, ma średni wpływ addytywny. Ponieważ nie mamy dokładnie takiej samej kombinacji alleli jak rodzice (dziedziczny tylko jeden allel z pary) różnimy się od rodziców z uwagi na interakcje nieaddytywne.
|
|
|