Prawo osobowe - czynności prawne

Co to jest zdarzenie prawne?

Zdarzenie prawne jest to każde zdarzenie faktyczne wywołujące skutek prawny.

Na jakie dwie grupy dzielimy zdarzenia prawne?

Zdarzenia prawne dzielimy na niezależne od ludzkiej woli (śmierć, upływ czasu) i zależne od ludzkiej woli. Wtedy nazywane są działaniami. Działania mogą być dozwolone i niedozwolone.

Co to jest czynność prawna?

Czynność prawna to oświadczenie woli zmierzające do wywołania określonych skutków prawnych, którymi są: powstanie, zmiana lub zgaśnięcie stosunku prawnego.

Co to jest oświadczenie woli?

JEst to zewnętrzny objaw woli danej osoby dokonania określonej czynności prawnej.

Jak można dokonać oświadczenia woli?

Oświadczenie woli może być dokonane zgodnie z formą określoną przez prawo, w sposób uroczysty, formalnytb(czynność prawna formalna) lub bez zachowania określonej formu (czynnosc prawna nieformalna). Nieformalne oświadczenie woli może być dokonane bezpośrednio (przez słowo, znak) lub w sposób dorozumiany, tzn. gdy z podejmowanych przez daną osobę działań (facta concludentia) można wnioskować, że ma ona wolę dokonania danej czynności prawnej.

JAk dzielimy czynności prawne ze względu na ilość koniecznych oświadcze n woli?

Czynności prawne dzielimy na jednostronne (sporządzenie testamentu, wyzwolenie niewolnika) i dwustronne (umowa kuupna-sprzedaży, najmy).

JAk dzielimy czynności prawne ze względu na to czy osoba ich dokonująca żyje?

Na inter vivos (między żyjącymi), gdy czynność prawna wywołuje skutki jeszcze za życia oświadczajacego i mortis causa (na wypadek śmierci), gdy czynnośc prawna wywołuje dskutek dopiero po śmierci tego, kto jej dokonał (testament, legat).

Czym różniły się czynności prawne rozporządzające od zobowiązujących?

Czynność prawna rozporządzająca powodowała bezpośrednie przeniesieni. obciążenie lub zniesienie prawa mająątkowego osoby jej dokonującej (np. porzucenie rzezcy, przeniesienie prawa własności). Czynnoś ć prawna zobowiązująca skierowana była na powstanie zobowiązania (osoba dokonująca czynności prawnej zobowiązywała się do świadczenia na rzecz innej).

Czym różniły się czynności prawne odpłatne od nieodpłatnych?

W czynności prawnej odpłatnej zobowiazanie było obustronne. Strona przysparzająca komuś korzyści majątkowej w zamian otrzymywała także korzyść majątkową (umowa kupna-sprzedaży). W czynnościach prawnych nieodpłatnych nie było odwzajemnienia stanowiącego równowartość otrzymanej korzyści (darowizna.)

Co to była czynność prawna kauzalna?

Czynność prwna kauzalna to taka, której skuteczność zależy od przyczyny prawnej (causa). W prawie rzymskim taką czynnością była tradycja jako sposób przeniesienia własności.

Co to były czynności prawne abstrakcyjne?

Czynności prawne abstrakcyjne wywoływały skutek niezależnie od przyczyny prawnej (casua) ich zawarcia.

Co może być skutkiem czynności prawnej?

Skutkiem czynności prawnej może być nabycie, zmiana lub utrata jakiegoś prawa podmiotowego.

JAki charakter może mieć nabycie prawa?

Nabycie prawa może mieć charakter pierwotny lub pochodny (derywatywny).

Kiedy nabycie prawa było pierwotne?

Nabycie prawa było pierwotne kiedy nabywca nie uzyskiwał tego prawa od innej osoby. Nabycie to nie było zależne od tego, że dane prawo przysługiwało wcześniej innej osobie np. zawłaszczenie rzeczy niczyjej (occupatio).

Kiedy nabycie prawa było pochodne?

Nabycie prawa było pochodne kiedy nabywca nabywał prawo od innej osoby.

Kiedy nabycie prawa było skuteczne?

Nabycie prawa było skuteczne kiedy przenoszącemu przysługiwało przenoszone prawo, co wyrażała zasada: Nemo plus iuris ad alium trasferre potest, quam ipse haberet - nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa niż sam posiada.

Kto mogł skutecznie przenieść własność nieruchomości na nabywcę?

Własnośc nieruchomości na nabywcę mogł przenieść tylko właściciel.

Jak inaczej było nazywane nabycie pochodne?

sukcesja (succesio)

Czym różni się sukcesja uniwersalna od syngularnej?

Sukcesja uniwersalna miałą miejsce gdy nabywca prawa nabywał ogół praw majątkowych zbywcy na postawie jednej czynności prawnej. Sukcesja syngularna to taka, w której nabywca nabywa pojedyncze indywidualne prawa od zbywcy, każde na podstawie osobnej czynności prawnej.

Jakie znasz rodzaje sukcesji pod tytułem szczegółowym (sukcesji sygularnej)?

Wyróżniamy dwa rodzaje sukcesji syngularnej: translatywną i kontytutywną.

Co to jest sukcesja traslatywna?

Sukcesja translatywna ti taka, w wkórej zbywca przenosi na nabywce jakieś prawo w tym samym zakresie i w niezmienionym kształcie. Suma uprawnień nabywcy przysługiwała sumie uprawnień zbywcy.

Co to było nabycie konstytutywne?

NAbycie kontytutywne to takie, w którym zbywca z przysługującego mu szerszego prawa wydzielał dla nabywcy węższe prawo. Przykładem sukcesji konstytutywnej było oddanie gruntu przez właściciela w wieczystą dzierżawę.

Któer czynności prawne były nieważne?

Nieważne były te czynności prawne, które z braku istotnych wymogów nie wywoływały żadnych skutków prawnych.

Kiedy następowała nieważność bezwzględna?

Nieważność bezwzgldna natępowała w czterech przypadkach: braku zdolności do czynności prawnych u osoby dokonującej czynności, sprzeczności oświadczenia woli z prawem lub dobrymi obyczajami, zaistnienia niektórych wad oświadczenia woli i niedochowania formy (w przyoadku czynności prawnych formalnych).

JAkiw skutki prawne wywoływała czynność prawna nieważna bezwzglednie?

Czynność prawna nieważna bezwzględnie nie wywoływała żadnych skutków prawnych, była nieważana od początku i z mocy prawa (ex lege).

Co to była czynność prawna zaskarżalna (wzruszalna)?

Czynność prawna wzruszalna była ważna o ile osoba zainteresowana nie wystąpiła w danym terminie o jej unieważnienie. Tą uprawnioną osobą mógł być kontrahent lub osoba trzecia, która na skutek dokonania czynności prawnej doznała szkody.

Jakie znasz rodzaje unieważnienia czynności prawnej?

Czynnośc prawna nieważna ex tunc - od początku lub ex nunc - od chwili unieważnienia.

Przetłumacz: To, co od początku jest wadliwe, nie może może zostać uzdrowione pod wpływem czasu.

Quod initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere.

Co to jest konwalidacja (konwalescencja)?

Przez konwalidację bezwzględnie nieważnej czynności prawnej rozumie się uznanie jej z mocą wsteczną za czynność ważną wskutek zaistnienia późniejszych faktów.

Podaj przykład konwalescencji.

Przykładem konwalescenji jest darowizna między małżonkami, która normalnie zabroniona stawała się czynnością prawną na skutek śmierci darczyńcy.

Co to jest konwersja?

Konwersja polegała na przemianie nieważnej czynności przez nadanie jej, przynajmniej częściowo, innych skutków niż były zamierzone przy dokonywaniu czynności prawnej.

Co to jest wada oświadczenia woli?

Wada oświadczenia woli występuje gdy oświadczenie woli nie jest zgodne z wolą wewnętrzną.

Jakie znasz dwa rodzaje wad oświadczenia woli?

Oświadczenie woli może być świadome bądź nieświadome.

Kiedy wada oświadczenia woli była świadoma?

Świadoma wada oświadczenia woli zachodziła w wypadku oświadczenia nie na serio (pro iocum), symulacji (simulatio) lub zastrzeżenia potajemnego (reservatio mentalis).

Kiedy miała miejsce nieświadoma niezgodnosc oświadczenia woli z wolą wewnętrzną?

Nieświadoma niezgodnośc oświadczenia z wolą wewnętrzną miała miejsce w wypadku pomyłki lub błędu.

Co to było oświadczenie per iocum?

Oswiadczenie per iocum (nie na serio) polegało na jednostronnie zamierzonej, lecz w przekonaniu osoby składającej oświadczenie dostatecznie objawionej niezgodności oświadczenia woli z wolą wewnętrzną, np. oświadczenie o zawarciu małżeństwa na scenie. Oświadczenie per iocum nie wywoływało żadnych skutków prawnych.

Co to było zastrzeżenie potajemne?

Zastrzeżenie potajemne (reservatio mentalis) to jednostronnie zamierzona i przemilczana niezgodność między oświadczeniem woli a wolą wewnętrzną, przy czym niezgodnosc ta nie była znana ani osobie przyjmującej oświadczenie ani osobom trzecim Reservatio mentalis nie miała żadnego znaczenia prawnego.

Co to było negotium simulatum?

Pozornośc czynności prawnej (negotium simulatum) miała miejsce gdy strony wykluczały skutki dokonywanej czynności prawnej.

Kiedy miała miejsce symulacja bezwzględna?

Symulacja bezwzględna miała miejsce, gdy strony umawiały się, że czynnność prawna jaką fingują nie będzie powodować dla nich żadnych czynności prawnych.

Kiedy miała miejsce symulacja względna?

Symulacja względna miała miejsce kiedy strony umawiały się, że czynność prawna wywoła skutki inne niż te, które wynikają z jej treści. Pod czynnością, której strony nie chciały wykonać (czynność symulowana) kryła się czynność, którą strony chciały wykonać (czynność dyssymulowana), np. pod pozornym aktem kupna-sprzedaży kryła się darowizna.

Jak ewoluowała interpretacja czynności prawnych symulowanych?

W pierwotnym prawie zagadnienie symulacji nie mogło w ogóle powstać ponieważ dla skuteczności danego aktu prawnego decydująca była forma jeg zawarcia, a nie wewnętrzna wola stron. W prawie okresu klasycznego czzynność symulowana była ważna ponieważ decydowało oświadczenie woli złożone na zewnątrz. Pod wpływem filozofii i retoryki greckiej zaczęto uwzgldniaż rzeczywistą wolę stron (voluntas), a nie tylką tą wyrażoną na zewnątrz (verba). W prawie justyniańskim czynność symulowana bezwzględnie była

Kiedy miała miejsce pomyłka?

Pomyłka miała miejsce wówczas, gdy oświadczający wolę nie rozumiał swojego oświadczenia, nie chciał go złożyć i wskutek tego oświadczył co innego niż zamierzał np. chciał wynając mieszkanie, ale z powodu nieznajomości języka wyraził się w taki sposób, że jego oświadczenie zostało zrozumiane jako kupno mieszkania. Pomyłka miała miejsce również wtedy kiedy, gdy w oświadczeniu była pomyłka językowa lapsus linguae, z której oświadczający nie zdawał sobie sprawy.

Co to jest błąd i kiedy zachodził?

Błąd to mylne oświadczenie o rzeczywistym stanie rzeczy. Zachodził, gdy osoba składająca oświadczenie woli myliła się co do różnych okoliczności towarzyszących dokonywaniu czynności prawnych lub miała mylne wyobrażenie o treści czynności prawnej.

Jakie rodzaje błędu wyróżniała jurysprydencja rzymska?

Error in persona, error in negotio, error in substantia, error in corpore, error in qualitate, error in nomine.

Co to był error i negotio? Podaj przykład.

Error in negotio błąd co do typu czynności prawnej, np. ktoś podpisał akt darowizmy myśląc, że to umowa kupna-sprzedaży.

Co to był error in persona? Podaj przykład.

Error in persona to błąd dotyczący tożsamości osoby, z którą miał być zawarty akt prawny lub której miały dotyczyć skutki tego aktu (np. ktoś przez pomyłkę powołał do spadku Tytusa zamiast Liwiusza)

Co to był error in corpore? Podaj przykład.

Error in corpore to błąd dotyczący tożsamości przedmiotu np. ktoś kupił ocet w przekonaniu że jest to wino.

Co to był error in substantia? Podaj przykład.

Error in substantia to błąd co do substancji przedmiotu, np. ktoś kupował kielich pozłacany w przekonaniu, że jest to kielich złoty.

Co to byl error in qualitate?

Error in qualitate to błąd co do jakości przedmiotu czynności prawnej, np. ktoś kupił wino myśląc, że jest ono dobrej jakości, a tymczasem jest ono kwaśne.

Co to był error in nomine? Podaj przykład.

Error in nomine to błąd dotyczący nazwy. Zachodził w przypadku niewłaściwego oznaczenia przedmiotu (falsa demonstratio).

Czy podane błędy powodowały nieważność czynności prawnej?

W prawie klasycznym błąd in persona, in negotio oraz in corpore powodowały nieważność czynności prawnej. W wypadku błędu co do osoby czynnosć prawna byla nieważna o ile tożsamość osoby miała istotne znaczenie dla aktu prawnego. Error in substantia był przedmiotem sporów wśród jurystów. Error in qualitate nie powodował nieważności aktu prawnego. Błąd co do nazwy rzeczy, jeśli zamierzoną rzecz istotnie uczyniono przedmiotem aktu prawnego, a nastąpiło tylko fałszywe oznaczenie rzeczy, nie powodował

Co to był error iuris i ignorantia iuris?

Error iuris to mylne wyobrażenie co do obowiązującego prawa. Ignorantia iuris to nieznajomość obowiązującego prawa. Błąd co do prawa z reguły nie powodował nieważność czynności prawnej wg zasady Ignorantia iuris nocet. Wyjątkowo traktowano osoby małoletnie, o niskim poziomie rozwoju intelektualnego, kobiety i żołnierzy.

Jakie znaczenie w ius civile miały motywy zawarcia czynności prawnej?

Motywy (pobudki) zawarcia czynności prawnej nie miały żadnego znaczenia dla jej ważności wg zasady Falsa causa non nocet - fałszywa pobudka nie szkodzi czynności prawnej. Wyjątek stanowił dolus i metus.

Co to jest dolus?

Dolus to świadome działanie mające na celu oszukanie drugiej osoby. Zachodził wówczas, gdy ktoś celowo wprowadził kontrahenta w błąd celem zawarcia niekorzystnej dla niego czynności prawnej. Czynność ta była ważna, ale pretor mógł oszukanej osobie udzielić pewnych środków procesowych.

Co to było actio de dolo?

Actio de dolo - skarga przysługująca osobie, która wypełniła już zobowiązanie wynikające z czynności prawnej zawartej przez dolus. Poszkodowany mógł w ten sposób dążyć do wyrównania szkody. Zasądzenie oznaczało infamię.

Co to było exeptio doli?

Exeptio doli był to zarzut procesowy przeciwko powództwu działającego podstępnie o wykonanie zobowiązania wynikającego z podstępnie zawartej czynności prawnej.

Co to było restitutio in integrum propter dolum?

Był to środek udzielany poszkodowanemu, za pomocą którego ógł on dochodzic przywrócenia stanu sprzed dokonania oszukańczej czynności prawnej. Dolus był zaliczany do przestęstw prawa pretorskiego.

Kiedy powstawał metus?

Metus powstawał kiedy czynność prawna została zawarta pod wpływem bojaźni wywołanej groźbą (vis ac mecum) innej osoby.

Jakie wyróżniamy rodzaje przymusu?

Vis compulsiva (przymus psychiczny, zaliczamy do niego groźbę) i vis absoluta (przymus fizyczny).

Czy dokonanie czynności pod wpływem przymusu fizycznego wywoływało jakieś skutki prawne?

Dokonanie czynności prawnej pod wpływem przymusu fizycznego nie rodziło żadnych skutków prawnych.

Jakie warunki musiała spełniać groźba, żeby była uznana za ograniczającą swobodę woli?

Bezprawna (nie mogła to być groźba pozwania do sądu), bezpośrednia (zagrożony musiał się liczyć z rychłym jej wykonaniem), poważna (mogła wywołać poważne starty u zagrożonego), wywołująca strach u każdego normalnego człowieka.

Jak jurysprydencja klasyczna traktowała oświadczenie woli pod wpływem przymusu?

Jurysprydencja klasyczna przyjmowała zasadę, że mimo przymusu oświadczenie woli było wyrazem woli wewnętrznej oświadczającego wg zasady: Quamvis si liberum esset noluissem, tamen coactus volui - chaciaż gdybym był wolny nie chciałbym, chociaż zmuszony chciałem.

Jak prawo pretorskie podchodziło do metus?

Prawo pretorkie uznawało metus za przestępstwo. W związku z tym pretor udzielał poszkodowanemu środków prawnych.

Jakie były środki prawne przyznawane pozkodowanym w wyniku metus?

Actio quod metus causa, exceptio quod metus causa, restitutio in integrum propter metum.

Co to było actio quod metus causa?

Była to skarga skierowana przeciwko temu kto uciekł sie do groźby i przeciwko osobom trzecim, które mogły z tego odnieśś korzyść. Poszkodowany mógł domagać się poczwórnej wartości wyrządzonej szkody majątkowej (quadruplum).

Co to było exeptio quod metus causa?

Był to zarzut procesowy przeciwko osobie, która domagała się realizacji wumuszonej groźbą czynności prawnej.

Co to było restitutio in integrum propter metum?

Za pomoca tego środka poszkodowany mógl domagać się przywrócenia stanu sprzed czynności prawnej zawartej za pomoca podstępu.

Jakie elementy można wyróznić w treści czynności prawnej?

W treści czynności prawnej mozna wyróznić trzy głowne elementy: przedmiotowo istotne (essentiala negotii), przedmiotowo nieistotne (naturalia negotii) i podmiotowo istotne (accidentalia negotii).

Co to były elementy essentiala nogotii?

Elementy essentiala negotii to takie, które były niezbędne do powstania danej czynności prawnej. Decydowały o przynależności do typu danej czynności prawnej. Na przykład w umowie kupna-sprzedaży elementami essentiala negotii były ustalenia co do przedmiotu i ceny.

Co to były elementy naturalia negotii?

Elementy naturalia nogotii to elementy przedmiotowo nieistotne czynności prawnej. Nie decydowały o ważności danej czynności prawnej. I tk np. elementami naturalia negotii było ustalenie co do odpowiedzialności sprzedawcy z tytułu niezgodności sprzedawanageo towaru z opisem.

Co to były elementy accidentalia nogotii?

Elementy accidentalia negotii to elementy podmiotowo istotne, dodatkowe postanowienia szczególne (klauzule) istotne dla stron i przez nie wprowadzane np. w umowie kupna-sprzedaży termin zapłaty ceny.

Jakie znasz rodzaje klazul występujących w accidentalia negotii?

Warunki (condicio), terminy (dies) i polecenia (modus).

Co to było condicio?

Warunek (condicio) to zdarzenie przyszłe i niepewne, od którego strony uzależniały skuteczność czynności prawnej.

Jakie znasz typy warunków?

Warunek zaweszający (condicio suspensiva) lub warunek rozwiązujący (condicio resolutiva); warunek potestatywny (condicio potestativa), warunek losowy (condicio casualis) lub warunek pośredni (condicio mixta); warunek dodatni (pozytywny) lub ujemny (negatywny).

Czym różni się warunek zaiweszający od warunku rozwiązującego?

Przy warunku zawieszającym skutki danej czynności prawnej zależą od zaistnienia przyszłego zdarzenia niepewnego. PRzy warunku rozwiązującym przy spełnieniu się pewnego zdarzenia skutki czynności prawnej ustają.

Kiedy zachodził warunek potestatywny, losowy i mieszany?

Warunek potestatywny zachodził jeżeli jakieś zdarzenie w przyszłości zależało od woli osoby, warunek losowy zachodził jeżeli zdarzenie w przyszłości nie zależało od woli osoby, warunek mieszany zaś wtedy jeżeli zdarzenie w przyszłości częściowo zależało od woli osoby a częściowo nie.

Co to był warunek dodatni i ujemny?

Warunek dodatni polegał na zmianie istniejącego stanu rzeczy natomiast warunek ujemny na niezmienieniu się istniejącego stanu rzeczy.

Co to jest termin?

Termin jest to przyszłe i pewne zdarzenie, od którego strony uzależniają rozpoczęcie lub zgaśnięcie skutków czynności prawnej.

Jaka jest różnica między warunkiem a terminem?

W przypadku warunku zdarzenie w przyszłości jest niepewne, w przypadku zaś terminu zdarzenie to jest pewne i konieczne.

Jakie wyróżniamy rodzaje terminów?

Termin zaiweszający (dies a quo) i termin rozwiązujący (dies ad quem).

Czym różni się dies a quo od dies ad quem?

Dies a quo to termin, z którego upływem natępuje skuteczność czynności prawnej. Dies ad quem to termin, z któryego upływem ustaje skuteczność czynności prawnej.

Czym różnił się tempus continuum od tempus utile?

W tempus continuum - czasie nieprzerwanym uwzględniano wszystkie dni kalendarzowe, w tempus utile - czasie użytecznym nie uwzględniano niektórych dni np. dni, w których nie można było się procesować.

Co to był modus?

Modus (polecenie) była to klauzula zawarta w czynności prawnej nieodpłatnej, nakładająca na osobę otrzymującą przysporzenie obowiązek pewnego zachowania się.

Jak zmieniło się podejście do polecenia w prawie justyniańkim?

W klasycznym prawie rzymskim wykonanie bądź niewykonanie polecenia nie miało żadnego wpływu na skuteczność czynności prawnej. W prawie justyniańskim wprowadzono możliwość wymuszenia, nawet drogą procesową, wykonania polecenia.

Co to jest zastępstwo bezpośrednie?

Zastępstwo bezpośrednie polega na tym, że czynnośc prawna następuje w imieniu oraz w interesie innej osoby.

Co to byli zwierzchnicy naturalni?

Zwierzchnicy naturalni byli wszystkimi osobami podległymi osobie sui iuris. Wszelkie przysporzenia przez nie zawarte należały do ich zwierzchnika.

Co to było zastępstwo pośrednie?

Zastępstwo pośrednie to takie, w którym zastępca dokonuje czynności prawnej w interesie innej osoby, ale we własnym imieniu. W konsekwencji wszelkie zaciągnięte zobowiązania i nabyte uprawnienia przysługiwały jemu. Dopiero w kolejnej czynności prawnej zastępca przekazywał te uprawnienia i zobowiązania osobie, w której interesie została zawarta czynność prawna.

Wymień znanych ci zastępców pośrednich.

Do grupy zastępców pośrdnioch należeli cognitor i procurator w procesie formułkowym, tutor i curator w prawie rodzinnym i mandatarius w prawie obligacyjnym.

Kto to był nuntius?

Nuntius nie był zastępcą pośrednim. Był jedynie narzędziem do przekazywania woli osoby posyłającej go.