Prawo osobowe - zdolność do czynności prawnych

Co to jest zdolność do czynności prawnych?

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do samodzielnego dokonywania ważnych czynności prawnych i nabywania wskutek tego praw lub zaciągania zobowiązań.

Czym rózni się zdolność prawna od zdolności do czynności prawnych?

Zdolność prawna oznacza zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Oboba ją posiadająca niekoniecznie musi posiadać zdoloność do czynności prawnych tzn. zdolność do nabywania czy utraty tych praw i obowiązków.

Podaj przykład osoby posiadającej zdolność prawną, a nieposiadającej zdolności do czynności prawnych.

Była to na przykład osoba chora psychicznie (furiosus), która co prawda mogła mieć swój majątek, ale nie mogła go samodzielnie zbywać czy zastawiać.

Jakie czynniki decydowały o zakresie zdolności do czynności prawnych?

Wiek, płeć, choroba umysłowa i marnotrawstwo.

Jakie dzielono obywateli ze względu na posiadaną zdolność do czynności prawnych?

Po pierwsze osoby niemające zdolności do cz.p. (dzieci do 7.r.ż., chorzy umysłowo), osoby mające ograniczoną zdolność do czynności prawnych (niedojrzali, kobiety, marnotrawcy) i posiadające pełna zdolność do cz.p. (dojrzali).

Jakie grupy ukształtowały się ze względu na kryterium wieku?

Ze względu na kryterium wieku ukształtował się cztery grupy: dzieci (infantes, ponieżej 7 r.ż.), niedojrzali (impuberes, kobiety do 12 r.ż., mężczyźni do 14 r.ż.), dojrzali poniżej 25 r.ż. (puberes minores viginti quinque annis). dojrzali powyżej 25 r.ż. (puberes maiores viginti quinque annis).

Omów sytuację dzieci w prawie rzymskim.

Dzieci nie miały żadnej zdolności do czynności prawnych i nie odpowiadały za czyny bezprawne. Granica 7 lat jako granica dziecięctwa została przyjęta w prawie justyniańskim.

Omów kategorię impuberes.

Impuberes byli traktowani ako osoby, które osiągnęły już pewien poziom intelektualny konieczny do dokonywania czynności prawnych. Poziom intelektualny oceniano wg rozwoju fizycznego. Sabinianie uważali, że należy ten poziom oceniać przez każdorazowe oględziny ciała (inspectio corporis). W prawie klasycznym została jednak przyjęta opinia szkoły Prokulianów, którzy za dojrzałą uznawali kobietę w wieku lat 12 i mężczyznę mającego 14 lat.

Co to są czynności prawne przysparzające?

Są to czynności pociągające za sobą zwiększenie aktywów lub zmniejszenie pasywów np. uzyskanie prawa własności lub zwolnienie z długu. Impuberes mogli dokonywać czynności prawnych przysparzających, ale nie mogli zawierać tych czynności, które pogarszałyby ich sytuację prawno-majątkową, np. zaciągać zobowiązań czy alienować rzeczy należących do ich majątku. Do dokonania czynności prawnych obciążających potrzebna była zgoda opiekuna (auctoritatis tutoris).

Co to była czynność prawna kulejąca?

Jeżeli czynność prawna dokonana przez impuberes była jednocześnie przysparzająca i obciążająca, a opiekun impuberes jej nei zatwierdził to przyjmowało się, że jest ona skuteczna tylko w zakresie przysporzenia. Impuberes miał więc prawo do żądania świadczenia, ale nie był zobowiązany do wykonania świadczenia wzajemnego. Była to więc czynność prawna kulejąca - negotium claudicans.

Jakie prawa mieli dojrzali poniżej 25. r.ż.?

Dojrzali ponieżej 25. r.ż mieli pełną zdolność do czynności prawnych. Wprowadzono jednak dodatkową kategorię dojrzałych mianowicie formalnie dorzałych, ale poniżej 25. r.ż.

Co wprowadzała lex Laetoria?

Lex Laetoria stworzyła skargę penalną przeciw tym osobom, które wykorzystując nidoświadczenie osób pon. 25. rż. dopuściły się wobec nich oszustwa. Ustawa wydana w 192 r. przed Chr.

Jak prawo pretorskie poszerzyło ochronę dojrzałych, ale niedoświadczonych?

Prawo pretorskie wprowadziło exceptio legis Laetoriae. Ekscepcja t mogła być wniesiona przeciwko skargom osób, przez które małoletni został oszukany.

Co to było restitutio in integrum propter minorem aetatem?

Była to instytucja wprowadzona pod koniec republiki pozwalająca pokrzywdzonym małoletnim domagać się przywrócenia poprzedniego stanu przez usunięcie skutków niekorzystnej czynności prawnej.

Jaka była sytuacja prawna osób chorych psychicznie?

Osoby chore psychcznie były traktowane jako niezdolne do dokonywania ważnych czynności prawnych, traktowano ich jak infantes. Jeżeli chory psychicznie był osobą sui iuris przyznawano mu kuratelę (cura furiosi). Kuratorem był zazwyczaj najbliższy krewny agnatyczny. W przypadku jego braku kuratorem zostawał gentyl.

Co to były lucida intervalles?

Były to momenty ustania choroby psychicznej, jasne okresy, przerwy, w których chory mógł dokonywać ważnych czynności prawnych.

Jaka była sytacja kobiet?

Kobiety były paddane wielu ograniczeniom z racji na wiek. Nie mogły sprawować władzy zwierzchniej w rodzinie (patria potestas), dokonywać adpocji (za wyjątkiem kobiet, które straciły własne dzieci) i sprawować opieki prawnej nad niedojrzałymi. Poza tym nie mogły zbywać res mancipii, wyzwalać niewolników i zaciągać długów. Podlegały opiece - tutela mulierum. Papinian stwierdził: W wielu naszych przepisach sytuacja kobiet jest gorsza niż sytuacja męzczyzn.

Co wprowadzało lex Voconia?

Lex Voconia uchwalona w 169 r. p. Chr. ograniczała zdolność kobiet do dziedziczenia testamentowego.

Jakie nowe regulacje wprowadziło senatus consultum Valleianum?

Senatus consultum Velleianum z 46 r. ustanawiało, że kobiety nie mogą przyjmować odpowiedzialności za cudze długi i być świadkami przy dokonywaniu ważnych aktów prawnych (mancipatio, in iure cessio).

Kto to byli marnotrawcy?

Marnotrawcy (prodigi) były to osoby, które lekkomyślnie trwoniły majątek, szczególnie ten odziedziczony po przodkach narażając tym swoją rodzinę na zubożenie i niedostatek.

Jak wyglądało położenie prawne marnotrawców w okresie wczesnej republiki?

W okresie wczesnej republiki na wniosek osób zainteresowanych, pretor wydawał postanowienie, na mocy którego marnotrawcę pozbawiał zarządu nad majątkiem (interdictio bonorum).

Jak ewoluowała sytuacja marnotrawców?

W późniejszym okresie sytuacja prawna marnotrawców zmieniła się. Mogli oni dokonywać czynności prawnych polepzających ich sytuację prawno-majątkową. Nie mogli jednak, bez zgody kuratora tej sytuacji pogarszać. Ich położenie było więc podobne do impuberes.