pasze pochodzenia roślinnego

Co zawierają rośliny, stanowiące podstawowy pokarm dla zwierząt?

wodę, białko (podstawowy budulec organizmu zwierząt); tłuszcze (dostarczają energii); węglowodany (podstawowy składnik pasz roślinnych, są źródłem energii dla zwierząt); związki mineralne (makro- i mikroelementy); witaminy

Pasza – definicja

produkty pochodzenia roślinnego (naturalne i przemysłowe), zwierzęcego, mineralnego i syntetycznego stosowane w żywieniu zwierząt

Pasze – podział

objętościowe (niska koncentracja energii i białka w przeliczeniu na 1kg paszy), treściwe) wysoka koncentracja energii i białka w przeliczeniu na 1kg paszy), mineralne

Pasze objętościowe – podział

soczyste (40-95% wody), suche (5-20% wody)

Pasze naturalne pochodzenia roślinnego

zielonki, kiszonki, siano, sianokiszonki, susze, okopowe, ziarno, nasiona, słoma, plewy, strączyny, owoce

Pasze przemysłowe pochodzenia roślinnego

produkty uboczne przemysłu” młynarskiego, tłuszczowego, skrobiowego, fermentacyjnego, browarniczego, cukrowniczego

Zielonki – pochodzenie

z upraw polowych, z łąk i pastwisk

Skład zielonek

białko (niepełnowart. – am-kw. ograniczające: metionina, czasem lizyna); węglowodany (włókno surowe i zw. b-azot. wyciąg., gł. skrobia, także cukry proste i dwucukry); zw. min. (mało Na i P); wit. (prowit. A, wit. E i C oraz niektóre z gr. B, mało wit. D)

Od czego zależy wartość pokarmowa zielonki

warunki środowiska (jakość gleby, opady atmosferyczne, temperatura); stadium rozwojowe rośliny (opóźniony termin zbioru – wzrost włókna); nawożenie; skład botaniczny, czystość, świeżość

Czynniki wpływające na wartość paszy

termin zbioru; sposób zbioru; sposób przechowywania i konserwowania

Zielonka – kierunki użytkowania

bezpośrednie skarmianie; siano; sianokiszonka; kiszonka (dodatek do innych pasz węglowodanowych); susz i mączka sienna

Zielonki z upraw polowych – rośliny

motylkowate drobnonasienne (wieloletnie); motylkowate grubonasienne (strączkowe); niemotylkowe (trawy w uprawie polowej, rośliny oleiste, zbożowe, liście okopowych); zielonki z mieszanek (motylkowatych, zbożowo-motylkowatych; motylkowatych z trawami)

Rośliny motylkowate drobnonasienne – rodzina

bobowate

Rośliny motylkowate drobnonasienne jednoroczne

seradela siewna, koniczyna perska, koniczyna inkarnatka (krwistoczerwona), lucerna chmielowa

Rośliny motylkowate drobnonasienne dwuletnie

koniczyna czerwona, nostrzyk biały, przelot pospolity

Rośliny motylkowate drobnonasienne wieloletnie

lucerna mieszańcowa, koniczyna biała, koniczyna białoróżowa (szwedzka), komonica zwyczajna, esparceta siewna

Rośliny motylkowate drobnonasienne – znaczenie gospodarcze

wysoka wydajność zielonki (60-80t/ha), wielokośność (zdolność do odrastania po skoszeniu), gatunki miododajne (np. nostrzyk biały, koniczyna czerwona i biała)

Rośliny motylkowate drobnonasienne – charakterystyka

duża zawartość białka, składników mineralnych oraz witamin i karotenu; w zależności od temperatury wzrostu, gatunku i intensywności użytkowania można zebrać od 2 do 5 pokosów

Rośliny motylkowate drobnonasienne – skład chemiczny w % s.m.

białko ogólne około 18%; włókno surowe 27%; popiół surowy około 10%; dużo składników mineralnych (Ca, K, P, Na, Mn, Cu) oraz witamin (B, C, D, E, K) i karotenu

Jak zmienia się wartość pokarmowa zależnie od fazy wegetacji roślin?

w miarę starzenia się roślin maleje zawartość białka, tłuszczów, witamin i karotenu, wzrasta zawartość włókna

Jaki jest wpływ estrogenów występujących w koniczynie i lucernie na zwierzęta?

w umiarkowanych ilościach mają korzystny wpływ na wzrost zwierząt, natomiast w dużych obniżają płodność, mogą powodować zapalenie wymion

Rośliny motylkowate grubonasienne (strączkowe) – rodzina

bobowate

Rośliny motylkowate grubonasienne (strączkowe) jare

groch siewny (jadalny i pastewny), bobik, łubin żółty, łubin wąskolistny, łubin bialy, wyka siewna

Rośliny motylkowate grubonasienne (strączkowe) ozime

wyka kosmata

Rośliny motylkowate grubonasienne (strączkowe) – użytkowanie

dostarczają wysokobiałkowej i bogatej w sole mineralne paszy w postaci zielonki z łubinów, grochów, bobiku i wyk; plon zielonki 15-30t/ha

Jakie rośliny motylkowate grubonasienne (strączkowe) mają w Polsce podstawowe znaczenie?

w Polsce podstawowe znaczenie ma uprawa grochu i bobiku na glebach zwięzłych oraz łubinu żółtego na glebach lekkich

Wartość pokarmowa zielonki roślin strączkowych w % s.m.

białko ogólne 15-25%; węglowodany 35-50%; włókno surowe 23-28%; tłuszcz surowy 2,5-3%; popiół surowy 8-12%

Rośliny zbożowe na zielonkę – rodzina wiechlinowate

kukurydza, żyto, owies, jęczmień, sorgo

Rośliny zbożowe na zielonkę – rodzina szarłatowate

szarłat uprawny

Podgatunki kukurydzy uprawnej

szklista ssp. Indurata, zwana zwyczajną; koński ząb ssp. Indentata, zwana pastewną

Kukurydza szklista (zwyczajna) – charakterystyka

słabsze ulistnienie, słabszy wzrost; krótszy okres wegetacji; ziarniaki zaokrąglone, gładkie, błyszczące

Kukurydza koński ząb (pastewna) – charakterystyka

bujny wzrost, długi okres wegetacji; duży plon świeżej i suchej masy; ziarniaki klinowate z charakterystycznym wgłębieniem; barwa biała, żółta, fioletowa lub czerwona

Kukurydza – cechy odmian kiszonkowych

wysoki plon ogólny s.m.; zawartość s.m. w całych roślinach 30-35%; duży udział s.m. kolb w plonie ogólnym; typ „stay green”, czyli długo utrzymująca się zieloność liści i łodyg po uzyskaniu dojrzałości przez kolby; odporność na wyleganie korzeniowe

Najlepsza kiszonka z kukurydzy – parametry

zawartość suchej masy około 32%, zaś udział kolb około 55%

Zbiór zielonki z kukurydzy

do bezpośredniego skarmiania: do czasu wykształcenia kolb; na kiszonkę: w fazie dojrzałości woskowej ziarna, udział ziaren nierozdrobnionych czy nieuszkodzonych w procesie sieczkowania powinien być <2%

Czy przeżuwacze trawią całe ziarna?

nie

Plony zielonki z kukurydzy

50-70t/ha

Zalety sorgo

wysoki potencjał produkcyjny zielonej masy; bardzo wysoka tolerancja na suszę; bardzo dobra odporność na wyleganie; wysoka zawartość cukru w roślinie; odporność na głownię kukurydzy; rośliny nie są porażane przez omacnicę prosowiankę

Wady sorgo

mniejsza wartość pokarmowa od kukurydzy; brak odmian zarejestrowanych w Polsce; ze względu na zawartość związków antyodżywczych nie może być skarmiane bezpośrednio

Możliwości wykorzystania szarłatu (Amaranthus) – rośliny

zielonka skarmiana bezpośrednio; składnik wysokobiałkowych kiszonek; surowiec do prod. suszu i brykietów; pasza (trzoda – poprawia jakość mięsa, zmniejsza odtłuszczenie; krowy – wzrost wydajności mleka, zawartości tłuszczu; drób ziarno jest karmą)

Możliwości wykorzystania szarłatu (Amaranthus) – formy warzywne

składniki koncentratów białkowych

Żyto – użytkowanie

pastwiskowo (15-20cm wysokości, koniec krzewienia, plon 10t/ha); kośnie (ok II kolanka do kłoszenia, 15-25t/ha); na kiszonkę (początek kłoszenia; 20-40t/ha); dodatek żyta do skarmianych pasz konserwowych ułatwia przejście do letniego żywienia

Owies i jęczmień – użytkowanie

bezpośrednie skarmianie (od kłoszenia (wyrzucania wiech) do dojrzałości mlecznej); na kiszonkę (dojrzałość mleczno-woskowa); plon zielonki 30-40t/ha

Trawy w uprawie polowej – gatunki

życica wielokwiatowa, życica westerwoldzka, kupkówka pospolita, rajgras wyniosły, kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, stokłosa bezostna

Plon z traw zielonki

50-80t/ha

Rośliny oleiste na zielonkę – gatunki

rzepak i rzepik ozimy; gorczyca biała, rzodkiew oleista, słonecznik zwyczajny

Inne rośliny uprawiane na paszę

kapusta pastewna, facelia błękitna

Międzyplon ozimy – gatunki

rzepak i rzepik

Międzyplon ścierniskowy – gatunki

gorczyca, rzodkiew oleista, słonecznik, kapusta pastewna, facelia błękitna

Rośliny z rodziny kapustowate uprawiane na paszę

gorczyca biała, rzodkiew oleista (plon zielonki 10-20t/ha, wrzesień); rzepak ozimy, rzepik ozimy (najwcześniej pozyskiwana zielonka na wiosnę (połowa kwietnia), plony 20-25t/ha (12% s.m., 18% białka w s.m.))

Zielonka z roślin kapustowatych – charakterystyka

ma ograniconą wartość paszową ze względu na zawartość forzkich glukozynolanów, które wpływają na obniżenie walorów smakowych nabiału wytworzonego z mleka nimi karmionego

Słonecznik – uprawa

na bezpośrednie skarmianie (zbiór przed kwitnieniem, ~9% s.m., 13% białka w s.m.); na kiszonkę w fazie żółtego koszyczka (~18% s.m., 10% białka w s.m.); zalecana uprawa w mieszance ze strączkowymi, większa wartość pokarmowa zielonki

Słonecznik – plon zielonki

35-60t/ha

Kapusta pastewna - związki antyżywieniowe

tioglikozydy, olejki gorczyczne

Liście okopowych – gatunki

buraki, marchew, brukiew, topinambur

Liście i zrzynki buraka cukrowego - wartość pastewna

zawierają znaczne ilości azotanów, potasu (właściwości rozluźniające), kwasu szczawiowego (zaburzenia w gospodarce wapniowo-fosforanowej); mocno zanieczyszczone piaskiem

Liście i zrzynki buraka cukrowego – użytkowanie

przeznaczone na zielonkę; wskazane ograniczenie w dawce pokarmowej zwierząt

Topinambur – część nadziemna (łodygi i liście) – wykorzystanie

zielona karma dla zwierząt; surowiec na kiszonki; liście – koncentraty paszowe; susz, granulat

Zielonki z mieszanek – mieszanki

mieszanki roślin motylkowatych wieloletnich; mieszanki roślin motykowatych wieloletnich z trawami; mieszanki zbożowo-strączkowe; mieszanki strączkowe i inne

Zalety mieszanek motylkowatych drobnonasiennych z trawami

wierniejsze plony, pasza lepszej jakości (motylkowe – dużo białka, trawy – dużo cukrów); zbiór łatwiejszy, gdyż rośliny mniej wylegają

Przykłady mieszanek – gatunki

koniczyna czerwona+koniczyna szwedzka+koniczyna biała; koniczyna czerwona+koniczyna szwedzka+lucerna chmielowa; lucerna mieszańcowa+koniczyna czerwona; koniczyna czerwona+tymotka łąkowa; lucerna mieszańcowa+rajgras wyniosły/kupkówka pospolita

Uprawa roślin strączkowych w mieszankach – zalety

wierność plonowania; zmniejszenie wylegania roślin o wiotkich łodygach; rośliny strączkowe w mieszankach szybciej wysychają po skoszeniu; pasza z takiej mieszanki ma korzystniejszy stosunek białka do węglowodanów

Kiedy mogą być uprawiane mieszanki roślin strączkowych?

w plonie głównym; międzyplonie wtórnym i ścierniskowym; wyka ozima w międzyplonie ozimym