walka z analfabetyzmem, ciemnotą, zacofaniem i opotunizmem. Żeromski pochwala postawę Bozowskiej walczącej ze złem społecznym, a potępia Obaryckiego który uległ biernoścu i wpływom miasteczka. Cele bohaterow niweczy nędza i ciemnota.
jest lekarzem żyjącym wygodnie w Obrzydłówku. Pomimo zainspirowania się ideałami Stanislawy nie wytrwał przy nich długo. Powrócił do miasta i zajął się pracą dla materialnego zysku.
Konflikt między Piotrem a jego ojcem. Dominik nie widzi nic złego w okradaniu podległych mu pracowników, ponieważ był przyzwyczajony do tego że ktoś pracuje na niego Pieniadze przeznaczył na naukę syna. Piotr to potępia bo nie chce czerpać zysków z innych
Rozczarowanie hasłami pozytywistycznymi. Zostaly sprowadzone do bogacenia sie na krzywdzie innych. Właściciele ziemscy bankrutowali i musieli podjąć prace u Dorobkowiczow i Burżujów. Bezrolni chłopi są oszukiwani i zmuszani do cieżkiej pracy
Wyjechał na studja do Zurychu. Był przeciwny wyborom ojca i mimo że bardzo go kochał, sprzeciwił mu się i postanowił oddać pieniądze robotnikom. Przyjął prace w Anglii by spełbic to postanowienie
