Tacy mądrzy będziemy

civil law

Prawo kontynentalne

common law

prawo precedensowe

vacatio legis

Okres od publikacji ustawy do jej wejścia w życie. Ustawowo wynosi 14 dni, ale można je w trybie specjalnym skrócić i wydłużyć.

Quorum

minimalna liczba członków zgromadzenia (parlamentu, stowarzyszenia, związku zawodowego), niezbędna do prowadzenia obrad lub powzięcia wiążących decyzji np. w przedmiocie wyborów, podjęcia uchwały.

fontes iuris cognoscendi

źródła wiedzy / oficjalne państwowe organy publikacyjne. Przykładem może być: Monitor Polski, Dziennik Ustaw. Do tego mogą być jeszcze tzw. nieformalne źródła poznania prawa np. nabyte w księgarniach kodeksy, czy bazy internetowe <lex <3>

fontes iuris oriundi

źródła powstawania prawa / Wśród fontes iuris oriundi największą rolę odegrały dwa źródła: zwyczaj i akt normatywny. Zwyczaj czyli uznana, uświęcona tradycją forma zachowania się przyjęta w danej zbiorowości społecznej był źródłem prawa w czasach najdawni

UMOWA

w sensie publiczno prawnym jest to AKT DWUSTRONNY!!! Będący formą działalnosci prawotwórczej

opinio iuris ac necesitatis

Dotyczy prawa zwyczajowego i jest jego elementem wewnętrznym. Stanowi przekonanie o prawnym charakterze wzoru postępowania.

opinio iuris ac necesitatis

przekonanie o prawnym charakterze wzoru postępowania. Jest to element wewnętrzny prawa zwyczajowego.

stare decisis

Jest to zasada stałości decyzji w precedensie. W systemie common law.

ratio decidendi

Tutaj też mamy odwołanie do common law. Inaczej to zasada rozstrzygnięcie w tym systemie. Jest to zasada, na której opiera się sędzia wydając roozstrzygnięcie.

lex superior derogati legi inferiori

Norma kolizyjna hierarchicza, dotyczy reguł kolizyjnych. jedyne organy uprawnione do badania zależności norm – sądy, TK, inne organy – mogą podjąć decyzję o takiej sprzeczności. zasadę supremacji prawa UE – nie prowadzi do uchylanie normy niższej.

lex posteriori derogat legi priori

Przyk. Normy kolizyjnej chronologicznej. Norma późniejsza, w razie kolizji, uchyla moc wiążącą normy wcześniejszej.

lex specialis derogat legi generali

Prawo specjalne odstępstwo od ogólnego prawa. zasada prawna oznaczająca: prawo o większym stopniu szczegółowości (pochodzące z aktów prawnych o tej samej mocy, np. z dwóch ustaw, obowiązujące w tym samym czasie) należy stosować przed prawem ogólniejszym.

LEX POSTERIOR GENERALI NON DEROGAT LEGI PRIORI SPECIALI

zasada znajdująca zastosowanie w przypadku kolizji samych reguł kolizyjnych, a konkretnie zasady Lex posterior derogat legi priori z zasadą Lex specialis derogat legi generali. Mówi ona, że ustawa ogólna późniejsza nie uchyla ustawy szczególnej wcześniejs

nullum crimen sine lege penali

nie ma przestępstwa bez ustawy karnej

Derogacja

uchylenie norm prawnych

Derogacja wyraźna

derogacja przeprowadzona za pomocą przepisów uchylających lub wskutek orzeczenia TK

Derogacja milcząca

to inaczej stosowanie reguł kolizyjnych

Pojęcie desuetudo

wygaśnięcie mocy obowiązującej normy na skutek jej długotrwałego niestosowania

Retroakcja prawa

Polega na tym, że prawo nie działa wstecz

lex severior retro non agit

Zasada nieretroakcji zabroniona jest bezwzględnie, jeśli miałaby prowadzić do nałożenia na obywateli sankcji lub obowiązków. Prawo surowsze nie działa wstecze (odnosi się do przestępstw!!!).

lex mitior retro agit

Zasada retroakcji jest dopuszczona/uchylona w przypadku, gdy prawo działa na korzyść obywatela np. ulga podatkowa. ZASADĄ JEST POZYTYWNY SKUTEK - NA KORZYŚĆ OBYWATELA.

lex specialis derogat legi generali

Reguła kolizyjna merytoryczna

iuris cogentis

Normy bezwzględnie wiążące!!! Normy prawne bezwzględnie obowiązujące znamionuje to, że ich zastosowanie nie może być wolą stron wyłączone lub ograniczone – w przeciwieństwie do norm względnie obowiązujących (ius dispositivum).

iuris dispositivum

Norma względnie obowiązująca/wiążąca. Normy prawne względnie obowiązujące znamionuje to, że ich zastosowanie może być wolą stron wyłączone lub ograniczone, w przeciwieństwie do norm bezwzględnie obowiązujących (ius cogens).

dewolutywność

To środek zaskarżenia. Celem jest doprowadzenie do rozstrzygnięcia kwesti. Dewolutywność to możliwość przeniesienia sprawy do wyższje instancji.

suspensywność

To rodzaj środka zaskarżenia. Daje możliwość wstrzymania wykonania orzeczenia.

clara non sunt interpretanda

j jasne przepisy prawa nie wymagają interpretacji. Stosowane w procesie wykłądni prawa. Sugeruje, że dokonujemy wykładni dopiero w momencie gdy prawo jest niejasne.

omnia sunt interpretanda

Wszystko podlega interpretacji.

case law

To inaczej nowa reguła, którą jest wynikiem ratio decidendi, czyli rozstrzygnięcia dokonanego przez sąd w systemie precedensu. Dosłownie oznacza prawo konkretnej sprawy.

Jaki jest efekt precedensu?

case law + orbiter dicta

orbiter dicta

To kontekst, który występuje wraz z case law.

Communis opinio doctorum

Ogólna opinia uczonych prawników. Występuje przy UZNANIU ZWYCZAJU

W jaki sposób może być realizowany RESPONSYWNY model prawa?

Poprzez konsultacje społeczne oraz zasadę pomocniczości.

Jakie są trzy etapy rozwoju prawa?

represywny, autonomiczny, responsywny

Co jest efektem stanowienia prawa i umowy?

Akt normatywny o charakterze generalno abstrakcjnym

Promoulgacja to:

ogłoszenie ustawy zarządzone przez GŁOWĘ PAŃSTWA, połączone z jego kompetencją do potwierdzenia, że ustawa została uchwalona zgodnie z prawem.

Z czego składa się część nieartykułowana aktu normatywnego?

z tytułu, preambuły, wskazania na podstawę prawną, podpisu

Czy preambuła w części nieartykułowanej aktu normatywnego jest konieczna?

Nie!!! Zamieszczanie jej nie jest obowiązkowe. Preambuła to uroczysty wstęp, często pomagający zrozumieć tekst z części artykułowanej. NIe ma charak. normatywnego.

nullum crimen sine legem poenali anteriori

Nie jest przestępstwem czyn, który nie był zabroniony w momencie jego popełniania.

Gdzie się umieszcza załączniki w akcie normatywnym?

Umieszcza się je w przepisach merytorycznych ustawy!!!

Przepisy o wejściu ustawy w życie

Nie są obligatoryjne. Mogą być określane przez przepisy innej ustawy. Nie znajdziemy ich w kodekie. Nie mogą być uzależnione od zdarzeń niepewnych w przyszłości, stosujący wrażenie "jeśli"!!!

Co nazywa się sunshine legislation?

Przepisy o wygaśnięciu mocy obowiązującej ustawy.

Samoistne źródłą prawa to:

Umowa międzynarodowa, konstytucja, ustawa. NIe są one aktem wykonawczym innego aktu. Są samodzielną podstawą orzeczenia sądowego lub decyzji administracyjnej.

W precedensach obowiązują dwie zasady, jakie?

Stare decidendis (zasada stałości decyzji - jaki case zostałstanowiony, tak obowiązuje on w innych, podobnych przyadkach), oraz ratio decidendis (zasada wg oparł się sędzia rozstrzygając w taki sposób.

Jakie są pierwotne źródła UE?

Są to: traktaty założycielskie (tu w szczególności Traktat o funkcjonowaniu UE oraz o UE), ttraktaty akcesyjne, ogólne zasady prawa wspólnotowego oraz podstawowe prawa i wolności ->Karta Praw Podstawowych.

Elementy prawa wtórnego UE to:

rozporządzenia, dyrektywy, decyzje, zalecenia i opinie.

Prawo wtórne UE dzielimy na:

A) jednostronne: dyrektywy, decyzje, zalecenia, B) umowne - czylu umowy zawierane przez UE a krajami lub organizacjami. Mogą być też zawierane miedzy państwami UE.

Konwencja Barneńska

to umowa międzynarodowa do IP, dot. ochrony dzieł literackich i artystycznych

Konwencja rzymska

to konwencja o ochronie wykonawców, producentów, fonogramów i organizacji nadawczych

TRIPS

porozumienie w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnych.

Konwencja paryska

dotyczy ochrony własności przemysłowej

Ratyfikacja to:

Szczegołne i uroczyste zatwierdzenie związane z umową międzynarodową, będące formą wyrażenia zgody na nią. Zwykle wyrażana przez głowę państwa.

Jaki jest zakres przedmiotowy ustaw?

NIeodraniczony (można powiedzieć katalog otwarty), ale jest jeden wyjąteczek:) Jest nim Regulami Sejmu i Senatu.

W jakich sprawach można stanowić wyłącznie w formie ustawy?

O statusie jednoski w panstwie oraz w kwestii budżetu

Rozporządznie z mocą ustawy

Z Rozporządznie moca ustawyWydawane tylko przez prezydenta tylko w czasie stanu wojennego i tylko na wniosek RM. Musi być potwierdzone przez Sejm na najbliższym jego posiedzeniu.

Istota rozporządzeń:

Jest aktem wykonawczym, niesamoistnym, wydanym tylko iwyłącznie na podstawie PRZEPISU UPOWAŻNIAJĄCEGO!!!

Przez kogo są formułowane zasady ogóne prawa UE?

Przez Trybunał Sprawiedliwości UE.

Jakie akty prawne UE nie posiadają wiążącej mocy?

Są to wyłącznie zalecenia i opinie.

Co jest ważne w dyrektywie wydawanej przez instytucje UE?

Przede wszystkim instytucje UE wiążą adresata koniecznością osiągnięcia CELU, to cel się liczy. Adresat dostaje swobodnę w stosunku do drogi, jaką cel ten osiągnie.

Cztery zasady odnoszące się do relacji prawo UE a prawo krajowe państwa członkowskiego:

zasada supremacji (prawa UE), bezpośredniego skutku, prowadzenia wykłądni porwspólnotowej, efektywności.

Co może zrobić państwo gdy dojdzie do sytuacji kolizyjnej normy prawa wspólnotowego z krajowym?

Ustawodawca (PL) może podjąć dezycję o zmiane konst. i upodobnieniu jej norm do europejskich, może spowodować zmiany w regulacji wspólnotowej lub wystąpić z UE (jasne).

Jakie są warunki obowiązywania kryterium tetycznego?

Ustanowienie normy przez kompetenty ogran, brak uchylenia tej normy (nie ma niezgodności stwierdzonej przez TK), włąsciwa procedura, ogłoszenie,.

Do jakiej paremi nawiązuje formuła Radbrucha i co oznacza?

Napiązuje do paremi: lex iniusta non est lex - " Ustawa niesprawiedliwa nie jest prawem".

lex iniusta non est lex

prawo niesprawiedliwe nie jest prawem

Teza Radbrucha:

Co jest rażąco niesprawiedliwe, nie może zostać powołane do życia jako prawo

Jakie kryterium obowiązywania prawa jest przyjęte obecnie?

Obecnie przyjmuje się koncepcję mieszaną z przewagą koncepcji tetycznej, przy dosiosłej i wzrastającej na znaczeniu argumentacji aksjologicznej.

Mamy trzy aspekty obowiązywania norm prawnych w PL:

1) czasowy- w PL normy obowiązują od momentu ich ogłoszenia, 2) terytorialny- na terenie danego państwa 3) personalny - obowiązuje wszystkie osoby bez względu na narodowość przebywające na terenie państwa <wyjątki dyplomatyczne i immunitety>.

Od kiedy obowiązuje w systemie nowa norma prawna?

Przyjmuje się, iż ma to miejsce od momentu ogłoszenia normy prawnej. Należy pamiętcać, że jej wejście w życie ma ZWYKLE charak. późniejszy <po vacatio legis>. Celem tego jest stworzenie możlwiośći dostosowania się adresata do zmian.

Lex specialis derogat legi generali

ustawa szczególna uchyla ogólną

W przypadku iuris cogentis i dispositivum

nie chodzi o obowiązywnie, bo każdy akt prawny w PL obowiązuje bezwzględnie. Tu chodzi o MOC WIĄŻĄCĄ, w tym przypadku wiąźę wzglęnie lub bezwzględnie.

W stosowaniu prawa zwykle:

posługujemy się normą generalno-abstrakcyjną by podjąć decyzję indywidualno-konkretną.

Ideologie stosowania prawa:

a) systemowa (związana z civil law, z sędzią jako usta ustawy), b) decyzji swobodnej (związanej z common law) tu systam prawa winien służyć wartosciom c) decyzji racjonalnej praworządnej tzw. trzecia droga Wróblewskiego.

Subsumpcja

przyporządkowanie (podciągnięcie) stanu faktycznego pod ogólną normę (regułę) prawną.

W postępowaniu karnym mamy strony:

czynną: oskarżyciela, bierną: oskarżonego

W postępowaniu cywilnym mamy dwie strony:

czynną: powoda i bierną: pozwanego

W postępowaniu administracyjnym mamy dwie strony:

czynną: skarżącego i bierną: organ administracyjny

Czynności procesowe to:

oświadczenia woli, polecenia, decyzje, zarządzenia, orzeczenia, wyroki, postanowienia.

Perkluzja to:

jest to termin procesowy, jest związany z czasem na dokonanie określonej czynności procesowej.

Środek zaskarżenia to:

jest to środek prawny przysługujący stronie mający na celu doprowadzenie do zmian rozstrzygniecia danej kwestii. Cel to zmiana rozstrzygniecia (tego, co sąd orzekł). Przykład to dewolutywność czy suspensyjność.

Zwyczaje środki odwoławcze mają na celu:

UCHYLENIE lub ZMIANĘ orzeczenia niepramowocnego.

Wykonalność to:

cecha orzeczenia polegająca na możliwości jej wyegzekwowania poprzez zastosowania przymusu. Nie dotyczy wszystkich orzeczeń, bo nie wszystkie nadają się do wykonania na drodze przymusu.

Dyskrecjonalność sędziowska

in. to swobodne uzanie, pewna doza swobodnego i nieskrępowanego sposobu podejmowania decyzji.

Uznanie administracyjne:

nie posada tej swobody, którą mają sędziowie. By wydać decyzję muszą ku temu zaistnieć przesłąnki "organ może". Trzeba udowodnić że sąd jest upoważniony do takiego, nie innego stwierdzenia.

interpretacja sensu largissimo

tzw. humanistyczna. Podlegają jej przedmioty przyrodnicze i kulturowe. Polega na przypisaniu przedmiotowi jakiegoś znaczenia, wartościjaką ma on dla człowieka, co następuje dzięki regułom interpretacji językowej.

Interpretacja sensu largo

Ujmowana jako rozuienie języka, jak rozumie się tekst.

Interpretacja sensu stricto

Polega na ustaleniu znaczenia budzącego wątpliwości tekstu prawnego. Jej podlegają teksty w przypadku niejsaności, gdy mamy co do telstu wątpliwości.

Lokucja

to zwykłe znaczenie komunikatu np "dziękuję"

Illokucja

To intencja, z jaką posługujemy się stosując lokucję dziękuję <np kończąc rozmowę, odmawiając czegoś mówiąc dziękuję)

Perlokucja

To sposób odbioru komunikatu przez adresata, może zostać odebrany w przeciwny sposób niż nadawca to sugerował np. dla nadawcy coś było żartem, ale przez odbiorcę zostało odebrane jako przykość. To rozpoznanie odbiorcy.

interpretatio cessat in claris

Wykładnia kończy się po uzyskaniu jasnego rezultatu. Paremia ta wskazuje jednocześnie na cel wykładni, którym jest doprowadzenie do wyinterpretowania niewadliwej, jasnej i precyzyjnej normy prawnej (przepisu).

izomorfia

związana jest z koncepcją klaryfikacyjną wykłądni prawa. Polega na bepośrednim rozumieniu przepisu, bez wątpliwośc interpretacyjnych.

Koncepcją klaryfikacyjną wykładni prawa rozumiemy paremie:

Clara non sunt interpretand - to co jasne nie podlega interpretacji