RZYM (+spadkowe)

peculium castrense

majątek z wojska

peculium quasicastrense

majątek z urzędów

iudicium domesticium

sąd domowy

adrogatio per rescriptum principis

adrogatio przez reskrypt princepsa

adoptio plena/ minus plena

adopcja pod patria potestas/tylko dziedziczenie

adulterium

stosunek z zamężną kobietą

stuprum

stosunek z wdową/panną

confereatio

forma zawarcia małżeństwa - tylko dla patrycjuszy, w obecności kapłanów i 10 świadków + ofiarowanie chleba orkiszowego

coemptio

małżeństwo przez mancypacje

usus

małżeństwo przez mieszkanie, nieprzerwanie, przez roku u męża

fiscus

majątek państwowy do dyspozycji cesarza

aerarium

skarb państwa należący do narodu rzymskiego

capitis deminutio maxima/media/minima

uszczuplenie zdolności do czynności prawnych pełne/średnie/małe

fictio legi Corneliae

fikcja prawna - dostałeś się w niewolę = umarłeś

status: libertatis, civitatis, familiae

zdolność prawna majątkowa zależała od:

descendentes

zstępni

ascendentes

wstępni

manumissio in ecclesia

wyzwolenie w kościele

manumissio censu

manumissio przez wpisanie do spisu obywateli

manumissio vindicta

manumissio przez in iure cessio - z adsertor libertatis - obrońcą wolności

edictum tralaticium

część edyktu, którą nowy pretor zachowuje

adiuvare, supplere, corrigere

edykt pretorski - wspomagać uzupełniać poprawiać

cavere - agere - respondere de iure

juryści w okresie przedklasycznym - układać - pomagać stronom - odpowiadać

organizacje (związki) ludzi, masy majątkowe wyodrębnione jako twory społeczne do realizacji określonych zadań, posiadające zdolność prawną.

osoba prawna

municipia, collegia, populus romanum, fiscus, sodalitates, collegia, corpora, societas

rodzaje osób prawnych

właściciel odpowiadał do wysokości peculium, mógł jednak najpierw potrącić swoje wierzytelności (tzw. prawo dedukcji), a dopiero potem spłacać wierzycieli w kolejności zgłoszeń.

actio de peculio

w przypadku ustanowienia peculium na cele handlowe, właściciel musiał podzielić (tribuere) peculim pomiędzy wierzycieli, bez możliwości pokrycia własnych wierzytelności w drodze dedukcji.

actio tributoria

w przypadku czynności prawnych zawartych na polecenie właściciela (iussum), właściciel odpowiadał do pełnej wartości zobowiązania

actio quod iussu

– jeśli w wyniku zawartej czynności prawnej powiększył się majątek właściciela, odpowiadała on do wysokości przysporzenia.

actio de in rem verso

za zobowiązanie zaciągnięte przez niewolnika ustanowionego kapitanem statku - w pełnej wysokości, o ile mieściło się w praepositio

actio exercitoria

actio institutoria

za zobowiązania niewolnika, ustanowionego kierownikiem przedsiębiorstwa handlowego (institutor), o ile zaciągnięte zobowiązanie mieściło się w granicach ustanowienia (praepositio), właściciel odpowiadał do pełnej wysokości.

prawo uczestniczenia w obrocie prawno-majątkowym i dokonywania czynności prawa cywilnego

ius commercii

cudzoziemcy, których tereny zostały włączone do Imperium Romanum w wyniku podboju.

peregryni dediticii

"cudzoziemcy określonej miejscowości") - mieszkańcy gmin, państw, które uznały zwierzchność Rzymu, a w zamian uzyskały autonomię, najczęściej ograniczającą się do własnej administracji i sądownictwa

peregrini certae civitatis

nieformalnie wyzwoleni niewolnicy

Latini Iuniani

byli to Latyni osiedleni w koloniach rządzących się prawem latyńskim

Latini coloniari

mieszkańcy Lacjum oraz członkowie związku miast latyńskich. W stosunku do mieszkańców pozostałych gmin italijskich mieli bardzo dogodną sytuację prawną

Latini veteres

1) wiek, 2) płeć, 3) choroba umysłowa, 4) marnotrawstwo.

zdolność do czynności prawnych zależała od

uporządkowany zbiór edyktów pretorów, edyla kurulnego oraz prawdopodobnie namiestnika prowincji; wszelkie ew. zmiany należały od tego momentu do cesarza; 130r.n.e

edictum perpetuum

praepositio

zakres działań związanych z powierzoną niewolnikowi działalnością

W prawie rzymskim grupa specjalnych powództw opartych na prawie pretorskim, za pomocą których dochodzono należności ze zobowiązań zaciągniętych przez niewolnika lub inną osobę alieni iuris na jego polecenie lub za jego zgodą

Actiones adiecticiae qualitatis

Mos (mos maiorum) Leges regiae Leges - rogatae - datae [np. ustawa XII tablic] Plebiscita

ŹRÓDŁA - archaiczny

Mos Leges (plebiscita=leges) Edykt pretorski ustawa XII tablic] Działalność jurystów:

ŹRÓDŁA - przedklasyczny

Leges (do I w ne) Edykt pretorski (od Hadriana edictum perpetuum) Senatus consulta Konstytucje cesarskie (edicta, mandata, decreta, rescripta) Działalność jurystów (ius respondendi)

ŹRÓDŁA - klasyczny

Konstytucje cesarskie

ŹRÓDŁA - poklasyczny

Corpus Iuris Civilis: Kodyfikacja prawa: Digesta Codex Institutiones + (doszły później) Novellae

ŹRÓDŁA - justyniański

praescriptio, rogatio, sanctio

z czego składały się leges?

lex aelia sentia

4.r.p.n. e - ograniczenia wiekowe wyzwalanego i wyzwalającego (-ący: 20+,-any: 30+); szczególne powody dla zaniechanie w.w. wymagań - consilium; wyzwoleni wbrew wymogom - latyni iuańscy

lex aquilia

286 r.p.n.e. -m.in. odpowiedzialność za delikty bezprawnego uszkodzenia cudzej rzeczy; głównie dot. uszkodzenia niewolnika bądź zwierzęcia; szkoda musiała wynikać z: bezpośredniego działania sprawcy, obiektywnie bezprawnego, szkoda -charakter materialny

lex falcidia

40 r.p.n. e -legaty nie mogły przekraczać 3/4 majątku; w przypadku współspadkobierców każdy z nich powinien otrzymać 1/4 tego co by otrzymał na podstawie testamentu; zapisy +3/4 były nieważne

lex iunina norbana

19 r.n. e-wyzwoleni nieformalnie - status latyna iuańskiego; nie mogli otrzymać ani sporządzić testamentu

lex mincia

ok. 90.r.p.n. e - nakazywała, aby dziecko otrzymywało niższy status

lex iulia de adulteris coercendis

18 r.p.n. e- wprowadzała karę za stuprum i adulterium; mąż mógł zabić cudzołożnika(żonę tylko ojciec); musiał wnieść o rozwód, inaczej popełniał przestępstwo stręczycielstwa

lex iulia de maritandis ordinibus

18rpne-nakaz pozostawania w związku małżeńskim(m25-60, k20-50); dot. również rozwodników i wdowców(m-niezwłocznie, k-18miesiący po rozwodzie, 2 lata po śmierci m); ius trium liberorum; bezdzietni - 1/2 z testamentu, caelibes - 0

lex papia popea

9rne- zakaz małżeństw między senatorami a wyzwolenicami, aktorkami, itp.

lex voconia

169rpne-kobiety nie mogły być spadkobiercami obywatela 1. klasy cenzusorskiej; nie dotyczyło ab intestato kobiet sui heredes; zapisobiorca nie mógł otrzymać więcej niż spadkobierca/wszyscy współspadkobiercy razem

edykt pretorski 1-3 / 5 części

Pierwsza część zawiarała zasady dotyczące zakresu działalności pretora oraz postępowania przed jego urzędem. Część druga i trzecia przedstawiały poszczególne przypadki udzielenia przez pretora ochrony prawnej przez udzielenie skargi-powództwa.

edykt pretorski 4-5/5 części

Część czwarta przedstawiała sposoby egzekwowania orzeczeń sądowych. Część piąta zajmowała się udzielaniem ochrony prawnej przez pretora w postępowaniu pozaprocesowym

Lex Furia Testamentaria (204 – 169 pne)

ograniczono wysokość legatu windykacyjnego do 1000 asów; wyjątek dla małżonków, zaręczonych oraz dla kognatów do szóstego stopnia, wśród zstępnych rodzeństwa do siódmego stopnia

SC Neronianum

60r. - o legatach - konwersja per vindicationem/per preceptionem w per damnationem

rodzaje substytucji

Substytucja zwykła – substitutio vulgaris; Substytucja pupilarna; Substytucja quasi-pupilarna

SC Trebellianum

56r. - fideikomisariusz uniwersalny stawał się następcą ogólnym spadkodawcy;

SC Pegasianum

73r. - kwarta pegazjańska (tylko 3/4 dla fideikomisariusza)

dziedziczenie wg. XII tablic

1. sui heredes 2. proximi agnati 3. gentyle

hereditatis petitio

skarga dla dziedziców prawa cywilnego przeciw dziedzicom testamentowym

Zobowiązanie solidarne czynne

każdy z kilku wierzycieli był uprawniony do całości świadczenia, a dłużnik uwalniał się od zobowiązania po jego spełnieniu na rzecz jednego z wierzycieli.

Zobowiązanie solidarne bierne

zobowiązanie spełnienia świadczenia w całości ciąży na wszystkich dłużnikach, ale wykonanie obowiązku przez jednego zwalnia także pozostałych. Umorzenie zobowiązania współdłużników następowało po rzeczywistym zaspokojeniu wierzyciela.

lex laetoria

ustawa stworzyła skargę penalną przeciw tym osobom dojrzałym, które nadużywając niedoświadczenia i nieznajomości spraw prawno-majątkowych osób małoletnich sui iuris w wieku poniżej 25 roku życia

oficjalny zbiór konstytucji cesarskich

kodeks teodozjański (438r.)

nieoficjalne zbiory konstytucji cesarskich

kodeks hermogeniański i gregoriański

konstytucja raweńska

sędzia musi uznać zdanie większości, jeżeli =, to Papiniana (426r)

5 prawników główynch

Papinian, Modestyn, Gaius, Paulus, Ulpian

exceptio doli

zarzut podstępu

dos

posag

dotis datio

przeniesienie własności

dotis dictio

jednostronne przyrzeczenie posagu

dotis promissio

stypulacyjne przyrzeczenie posagu

actio rei uxoriae

pozew dobrej wiary, mąż miał prawo retencji; potrącenia >1/2 posagu

interdykty retinendae possessionis

utrzymanie naruszonego posiadania

interdykty retinendae possessionis-interdykt uti possidetis

interdykty zachowaniu posiadanie reguła-interdyktdot. nieruchomości; przy posiadaniu pozostaje, który w chwili wydania interdy. był posiadaczem niewadliwym

interdykty retinendae possessionis-interdykt utrubi

dot. głównie niewolników; utrzymuje się przy posiadaniu ten, który przez większość pop. roku posiadał sporną rzecz

interdykt recuperandae possesionis

interdykt odzyskiwania mienia

interdykt recuperandae possesionis- interdyktu unde vi

przysługiwał niewadliwemu posiadaczowi nieruchomości, którego wyzuto z posiadania przemocą

interdykt recuperandae possesionis- intedykt de precario

przeciw prekarzyście, które nei zwracał rzeczy oddanej w prekarium

prawa na rzeczy cudzej

służebności, zastaw, emfiteuza, superficies

służebności osobiste

ususfructus, usus, habitatio, operae servorum et animalium

najstarsze formy testamentu

testamentum calatis comitiis i procinctu

dziedziczenie przeciwtestamentowe formalne

gdy testator dokonał wydziedziczenia w niewłaściwy sposób

obliczanie zachowku - ułamki

ogólnie - 1/4; gdy zapisano na rzecz osoby postronnej - 1/2; za Justyniana -1/3

pretorskie dziedziczenie przeciwtestamentowe

(wcześniej MUSIAŁ tylko synów) pretorzy rozciągnęli na WSZYSTKIE dzieci i wnuków ze strony syna

testament z wydziedziczonymi sui heredes

testamentum ionfficiosum; skarga-quarela inofficiosi testamenti; dziedziczenie przeciwtestamentowe materialne

Justynian - 537r.

kwarta ubogiej wdowy(, gdy więcej niż troje dzieci - na równi z nimi)

media sententia

właściciel materiału; jeśli nie → przetwórca

wyzwalanie niewolników formalne

vindicta, in ecclesia, testamentaria directa i indirecta, censu

wyzwalanie niewolników nieformalne

inter amicos, per mensam(przy stole), per epistulam,

systematyka pandektowa

1. ogólna 2. rodzinne 3. rzeczowe 4. zobowiązania 5. spadkowe

rodzaje czynności

formalne/nie...;1/2stronne; między żyjącymi/na wypadek śmierci; rozporządzające/zobowiązujące; odpłatne/nie; kauzalne/abstrakcyjne

actio familiae erciscundae (potem actio communi dividundo)

1. podział majątku spadkowego (ta druga chyba do wszystkich współwłasności)

pochodne nabycia własności

mancipatio, in iure cessio, traditio

pierwotne nabycia własności

occupatio, accessio, specificatio, fructus, thesaurus, usucapio

przesłanki niezbędne do zasiedzenia

res habilis, possesio, tempus, fides, titulus

actio aquae pluviae arcendae

skarga przeciwko właścicielowi, który zmienił naturalny odpływ wody deszczowej ze szkodą dla sąsiada

actio finium regundorum

o wytoczenie zatatych granic

cautio damni infecti

powództwo - zabezpieczenie przed szkodą z sąsiedniego gruntu

operis novi nuntiatio

zakaz dalszego wznoszenia nowej budowli na gruncie sąsiada

interdykt saliwiański

dotyczył wejścia w życiu zastawionego przy umowie dzierżawy inwentarza

uprawnienia właściciela

possidendi, utendi(do korzystania), ius fruendi(czerpania pożytków naturalnych i cywilnych), abutendi(korzystania aż do zużycia), disponendi,

rodzaje testamentów

in procinctu; calatis comitiis; mancypacyjny; pretorski; principi oblatum; apud acta conditum; holograficzny;żołnierski

błędy oświadczenia woli

error, dolus, metus

w drodze interpretacji XII tablic powstały

adopcja, emancypacja, testamentum per aes et libram

actio rationibus distrahendis

przeciwko tutorowi, który przywłaszczył rzeczy z majątku pupila

cautio muciana

przy spadku - warunek zawieszający ujemny potestatywny

cautio Curiana

to z substytutem na dziecko, które nie istniało

actio auctoritatis

przeciwko zbywcy rzeczy z wadami prawnymi