Pan Tadeusz - Szczegółowe Streszczenie Lektury

Wątek miłosny

1. Jacek Soplica i Ewa Horeszkówna - nieszczęśliwa miłość, 2. Tadeusz i Telimena - przelotny romans, 3. Tadeusz i Zosia - miłość od pierwszego wejrzenia, miłość spełniona.

Wątek patriotyczny

1. Polska szlachta jako patrioci, gotowi wiele poświęcić dla ojczyzny. 2. Okres napoleoński - nadzieje pokładane w Napoleonie w walce z Rosją. 3. Solidarność szlachty wobec wspólnego wroga - Rosji.

Spór o zamek

Po konfederacji targowickiej zamek Horeszków przypadł Soplicom. Z czasem zainteresował się nim Hrabia i rozpoczęły się procesy sądowe. Trwały one bardzo długo i Hrabia już niemal zgodził się odpuścić, jednak gdy Gerwazy opowiedział mu historię zamku, ten zapałał do niego sympatią na nowo.

Spór o psy myśliwskie

Spór między Asesorem i Rejentem. Kłócili się o to, który pies myśliwski jest zwinniejszy i szybszy - Kusy (pies Rejenta) czy Sokół (pies Asesora). Zaczęło się od tego, który pies złapał zająca na polowaniu.

Geneza utworu

Mickiewicz znajdując się na obczyźnie, bardzo tęsknił za Polską. ‘Pan Tadeusz’ był dla niego ucieczką do ‘kraju lat dziecinnych’. Poza tym utwór miał też wyrażać nadzieję na powodzenie kampanii napoleońskiej oraz pokazać optymistyczną wizję przyszłych losów Polski.

Księga I Gospodarstwo

Utwór rozpoczyna się Inwokacją. 1. Tadeusz przyjeżdża z Wilna do Soplicowa. W swoim pokoju spotyka Zosię, która od razu ucieka. 2. Wraz z Wojskim udaje się na spotkanie pozostałym mieszkańcom Soplicowa. 3. W zamku odbywa się uczta. 4. Sędzia daje wykład o grzeczności. 5. Asesor i Rejent kłócą się o psy. 6. Tadeusz flirtuje z Telimeną biorąc ją za Zosię.

Księga II Zamek

1. Polowanie 2. Gerwazy opowiada Hrabiemu o Zamku. 3. Śniadanie, Tadeusz flirtuje z Telimeną, a ta opowiada o Petersburgu. 4. Dalszy ciąg kłótni Asesora z Rejentem. 5. Telimena zmęczona kłótnią proponuje zbieranie grzybów.

Księga III Umizgi

1. Hrabia spotyka Zosię. 2. Grzybobranie 3. Znudzona Telimena idzie do Świątyni Dumania, wkrótce dołącza do niej Sędzia i rozmawiają o losie Zosi i Tadeusza. 4. Hrabia przygląda się rozmowie Telimeny z Sędzią i ukradkiem rysuje Telimenę. Następnie prezentuje rysunek kobiecie, rozmawiają o zaletach krajów południowych. 6. Pojawia się Tadeusz i konfrontuje je z polskimi. 7. Tadeusz otrzymuje klucz do pokoju Telimeny. 8. Myśliwy informuje o przybyciu niedźwiedzia. 9. Sędzia zarządza polowanie.

Księga IV Dyplomatyka i Łowy

1. Zosia budzi Tadeusza, który zaspał na polowanie. 2. W karczmie Jankiela Robak opowiada o Napoleonie. 3. Polowanie. Niedźwiedź atakuje Hrabiego i Tadeusza, ratuje ich Bernardyn strzelając ze strzelby Gerwazego. 4. Wojski dął w róg, po czym wszyscy udali się na wieczerzę z litewskim bigosem. 5. Wojski opowiada historię Domejki i Dowejki.

Księga V Kłótnia

1. Plany Telimeny co do Tadeusza i Hrabiego. 2. Zosia zostaje wprowadzona do towarzystwa. Tadeusz ją rozpoznaje i jest w rozterce. 3. Zrozpaczona Telimena ucieka do Świątyni Dumania, gdzie godzi się z Tadeuszem z ‘pomocą’ mrówek. 4. Opowieść Wojskiego o Rejtanie i księciu Denassów. 5. Zjawia się Gerwazy i zaczyna się kłótnia o zamek. 6. Gerwazy doradza Hrabiemu zajazd na Soplicowo.

Księga VI Zaścianek

1. Sędzia wraz z Protazym przygotowują pozew sądowy. 2. Robak informuje o wojskach Napoleona, radzi przygotować powstanie na Litwie. 3. Opis Zaścianku Dobrzyńskich.

Księga VII Rada

1. Narada Dobrzyńskich dotycząca przybycia Napoleona. Jankiel radzi ku zgodzie jednak przeważająca większość szlachty chce walczyć z Rosją. 2. Pojawia się Gerwazy i podburza Dobrzyńskich by wpierw zajęli się Soplicami. 3. Rozgniewany Maciek nad Maćkami nie zgadza się na zajazd, jednak gdy pojawia się Hrabia już nikt go nie słucha. 4. Ustają zajazd na Sopliców.

Księga VIII Zajazd

1. Pojawienie się komety - zła wróżba. 2. Robak wyznaje Sędziemu, że jest Jackiem Soplicą. 3. Tadeusz oznajmia, że wyjeżdża pojedynkować się z Hrabią. Sędzia jednak rozpoznaje prawdziwe powody wyjazdu Tadeusza i postanawia o ślubie jego i Zosi. 4. Okazało się, że wszystko słyszała Telimena - Następuje ostra wymiana zdań pomiędzy kochankami. 5. Tadeusz chce popełnić samobójstwo, ale nadjeżdża Hrabia i zaczyna się zajazd. 6. Uradowana powodzeniem zajazdu szlachta upija się, najada i usypia.

Księga IX Bitwa

1. Pojawiają się Moskale i pojmują śpiącą szlachtę. 2. Sędzia próbuje przekonać Majora Płuta do wypuszczenia szlachty, ten jednak jest nieustępliwy. 3. Robak podstępem upija Majora i Moskali. 4. Major zaleca się do Telimeny, Tadeusz uderza go w twarz. 4. Korzystając z nieuwagi Płuta, Robak nakazuje Tadeuszowi do niego strzelić. 5. Rozpoczyna się bitwa. 6. Bernardyn osłania Hrabiego i zostaje ranny. 7. Gdy siły Rosjan znacząco maleją, Ryków zarządza kapitulację.

Księga X Emigracja, Jacek

1. Szlachta biorąca udział w walce musi opuścić Litwę w obawie przed represjami. 2. Telimena daje Hrabi na pożegnanie wstążkę. 3. Tadeusz i Zosia czule się żegnają. 4. Robak wyjawia swoją prawdziwą tożsamość Gerwazemu - spowiedź Księdza. 5. Gerwazy przebacza Jackowi. 6. Śmierć Jacka Soplicy.

Księga XI Rok 1812

1. Wojska Napoleona wkraczają na tereny Litwy, przybywają generałowie: Dąbrowski, Kniaziewicz, Małachowski, Giedrojć, Grabowski. 2. Msza i rehabilitacja Jacka Soplicy. 3. Zgoda między Horeszkami i Soplicami. 4. Rozstrzygnięcie sporu o Kusego i Sokoła. 5. Tadeusz i Zosia, Asesor i Tekla Hreczeszanka, Rejent i Telimena zaręczają się. 5. Biesiada zaręczynowa.

Księga XII Kochajmy się

1. Staropolska uczta 2. Pierwszy akt urzędowy Tadeusza po objęciu dziedzictwa. 3. Koncert Jankiela, polonez.

Tadeusz Soplica - charakterystyka

Dwudziestoletni syn Jacka Soplicy, bratanek Sędziego. Do Soplicowa wraca z Wilna ukończywszy studia. Patriota, kocha Polskę i stara się żyć w zgodzie z obyczajami, jest świadomy swoich obowiązków wobec ojczyzny. Honorowy i szlachetny. Jednocześnie Tadeusz jest jeszcze nieco niedojrzały pod względem uczuciowym. Łatwo się zakochuje, boi się poważnych decyzji, jest dumny i porywczy. Gdy w roku 1812 wraca z wojny do Soplicowa, jest już jednak widocznie dojrzalszy i rozsądniejszy.

Sędzia Soplica - charakterystyka

Gospodarz Soplicowa, brat Jacka Soplicy i opiekun Tadeusza. Bardzo dba o bratanka, respektuje wolę Jacka co do przyszłości Tadeusza i stara się ją wypełniać. Jest zagorzałym patriotą, w swoim gospodarstwie zachowuje staropolskie tradycje i obyczaje. Jako prawdziwy gospodarz nie odmawia gościny nikomu, nawet Hrabiemu, z którym się sąduje. Jest dumny (łatwo go urazić) i porywczy, również dość lekkomyślny (gdy Robak wzywa do powstania, ten nawet się nie zastanawia mówi, że ‘jakoś to będzie’).

Jacek Soplica - charakterystyka

Brat Sędziego, ojciec Tadeusza. W młodości kłótnik, zawadiaka, nieszczęśliwie zakochany w Ewie Horeszkównie. Jako bohater romantyczny przechodzi przemianę po tym, jak w złości zabija Stolnika. Oskarżony o spisek z Moskalami musi emigrować. Chce odkupić swoje grzechy, więc wstępuje do wojska, najpierw jako żołnierz, potem emisariusz. Powraca do ojczyzny już będąc Robakiem, by móc sprawować pośrednią opiekę nad Tadeuszem i Zosią i doprowadzić do pogodzenia się Horeszków z Soplicami.

Zosia Horeszkówna - charakterystyka

Córka Ewy Horeszkówny, wychowanka Telimeny, młoda i piękna. Jest posłuszna i oddana swojej opiekunce. Jest również wierną tradycjom i obyczajom polskim patriotką, mądrą i dobroduszną. Na początku widzimy ją jako nieco nieśmiałą i płochliwą, młodziutką, wchodzącą dopiero w życie dziewczynę, natomiast w 1812 roku, gdy dochodzi do zaręczyn jej i Tadeusza, jest przedstawiona jako dojrzała i otwarta gospodyni.

Telimena - charakterystyka

Daleka krewna Sopliców, ma około 30 lat. Opiekuje się Zosią, mieszka w gospodarstwie Sędziego. Młodość spędziła w Petersburgu, jest światową kobietą obeznaną z modą, która uporczywie chce znaleźć sobie męża. Flirtuje z wieloma mężczyznami, a gdy nie udaje jej się z Tadeuszem ostatecznie decyduje się na małżeństwo z Rejentem, z którym nie jest emocjonalnie związana. Mimo, iż wydaje się bezwzględna i skupiona na sobie, to ma dobre serce i jest litościwa.

Hrabia - charakterystyka

Daleki krewny Horeszków ‘po kądzieli’ toczy z Sędzią spór o zamek, który zamierza zakończyć. Jest dumny, porywczy, skrajnie romantyczny, marzycielski i buja w obłokach. Gdy słyszy historię Gerwazego o zamku Horeszków, wzrusza go ona na tyle, że chce go zachować. Wychowany w duchu kosmopolitycznym nie jest tak przywiązany do polskich zwyczajów, podąża za trendami. Rysuje i ma artystyczną duszę. W 1812 roku wraca do Soplicowa jako zasłużony w boju pułkownik.

Stolnik - charakterystyka

Ojciec Ewy, bogaty magnat, zwolennik Konstytucji 3 maja. Zginął z rąk Jacka Soplicy, którego uczynił sobie wrogiem, gdy zapraszając do siebie, nazywając przyjacielem, dając mu nadzieję na ożenek z Ewą ostatecznie podał mu ‘czarną polewkę’. Ostatecznie przed śmiercią dostrzega swoje błędy i przebacza Jackowi, o czym ten dowiaduje się na łożu śmierci od Gerwazego.

Gerwazy - charakterystyka

Klucznik, wierny i oddany Horeszkom. O wszystkie tragedie obwinia Sopliców, których po śmierci Stolnika, poprzysiągł eliminować, w czym miał pomóc mu słynny ‘Scyzoryk’. Podburza Hrabiego do walki z Soplicami, jest sprytny i zaślepiony zemstą. Używając odpowiednich słów potrafi zmanipulować zarówno jego, jak i szlachtę z Dobrzyna. Na końcu jednak widząc Jacka na łożu śmierci i wiedząc, że ten uchronił Hrabiego przed Moskalami, przebacza mu i godzi się z rodziną Sopliców.

Wojski Hreczecha - charakterystyka

Przyjaciel Sopliców, pełni funkcję marszałka dworu. Jest patriotą, znawcą historii Polski oraz zwolennikiem dawnych tradycji i obyczajów. Ma również wiele talentów: gra na rogu, organizuje polowania, jest doświadczonym myśliwym i mistrzem w rzucaniu nożami. Jest też gawędziarzem, lubi opowiadać np. historię o Domejce i Dowejce, czy o Rejtanie i księciu Denassów. Dzięki niezwykłemu sprytowi i mądrości potrafi rozwiązywać konflikty np. spór o Kusego i Sokoła.

Podkomorzy - charakterystyka

Przedstawiciel magnaterii, przyjaciel Sędziego. Przybył do Soplicowa, żeby rozsądzić spór o zamek. Zawsze sadzany najwyżej przy stole ze względu na swój wysoki urząd. Jest mądry i budzi powszechny szacunek. Słynie z zamiłowania do porządku i dobrych manier. Dba o tradycje i obyczaje staropolskie i w ostatniej scenie to on, jako pierwszy, tańczy poloneza z Zosią.

Protazy - charakterystyka

Woźny, wierny sługa Sopliców. Jego odpowiednikiem w rodzinie Horeszków jest Gerwazy i to w ich dialogu na końcu powieści obserwujemy pojednanie zwaśnionych rodzin. Jest, tak jak Sędzia, wierny prawu, tradycji i obyczajom.

Rejent - charakterystyka

Przyjaciel Sopliców, urzędnik specjalizujący się w sporządzaniu aktów notarialnych, znajduje się w gościnie u Sędziego prawdopodobnie w związku ze sporem o zamek. Miłośnik polowań, dumny właściciel strzelby Sagalasówki i psa o imieniu Kusy. Wciąż spiera się z Asesorem o charty, a dokładniej o to, który z nich jest szybszy i zwinniejszy - Kusy czy Sokół. Pod koniec powieści dochodzi do pojednania obu panów. Ostatecznie to on zostaje mężem Telimeny, mimo, iż początkowo nie brała go pod uwagę.

Asesor - charakterystyka

Urzędnik nadzorujący ziemską policję powiatową, przyjaciel Sopliców. Znany z ciętego języka i złośliwego dowcipu. Jest w posiadaniu strzelby podarowanej mu przez księcia Sanguszko. Uparcie kłóci się z Rejentem o psy, uważa swojego Sokoła za dużo szybszego i zwinniejszego niż Kusy. Wybucha też atakami zazdrości o Telimenę, choć ostatecznie żeni się z Teklą Hreczeszanką.

Maciej Dobrzyński - charakterystyka

Przedstawiciel szlachty zaściankowej, najstarszy z Dobrzyńskich. Zwany Kurkiem na Kościele, Królikiem, Maćkiem nad Maćkami. Jest mądry i cieszy się szacunkiem wśród reszty mieszkańców Dobrzyna, którzy często przychodzą do niego po radę. Gdy Gerwazy nawołuje do zorganizowania zajazdu, ten głośno się temu sprzeciwia, jest świadomy, że siła Polski tkwi w jedności narodu. W Robaku rozpoznaje Jacka Soplicę.

Szlachta z Dobrzyna - charakterystyka

Porywcza i odważna zubożała szlachta, zmuszona do pracy na roli, ale wciąż zachowująca godność szlachecką. Jej przedstawicielami są m.in. Maciej Konewka, Maciej Chrzciciel, Bartek Prusak, Bartek Brzytewka. Nadają sobie przydomki, które mają symbolizować ich cechy. Dobrzyńscy to patrioci, skorzy do stoczenia bitwy w obronie ojczyzny. Lubią wszelkiego rodzaju bijatyki i kłótnie, więc propozycja zajazdu wysnuta przez Gerwazego jest niemalże od razu przez nich zaakceptowana.

Jankiel - charakterystyka

Właściciel karczmy, stary żyd. Jest mądrym, dobrodusznym, wielkim patriotą, sprzeciwia się atakowi na Soplicę, wiedząc, że nic dobrego on nie przyniesie. Słusznie zauważa, aby nie spieszyć się z powstaniem, gdyż Napoleon wraz z wojskami jest jeszcze daleko. Potrafi grać na cymbałkach, o czym możemy się przekonać w ostatniej części utworu, gdzie jest poproszony przez Zosię o zagranie poloneza.

Ryków - charakterystyka

Rosyjski kapitan, pod komendą majora Płuta opanowuje zajazd. Lubi Polaków, jest poczciwy i ugodowy. Chce załatwić sprawę zajazdu polubownie, wbrew rozkazowi Płuta. Gdy trwa bitwa walczy dzielnie, ale w końcu widząc malejącą ilość swoich żołnierzy, poddaje się.

Major Płut - charakterystyka

Dowódca jednostki Rosjan w pobliskiej miejscowości. Z pochodzenia Polak (Płutowicz), ale by przypodobać się carowi zrusyfikował się. Przybył do Soplicowa, by położyć kres zajazdowi. Jest tchórzem i krętaczem, w zajeździe widzi własne korzyści - łapówkę za uwolnienie szlachty. Łatwo daje się upić i ulega podstępowi Robaka. Nie stroni od nieczystej gry - podczas walki Rykowa z Hrabią namawia jednego z żołnierzy, żeby strzelił do Tadeusza. Ostatecznie ponosi śmierć z rąk Gerwazego.

Negatywne cechy szlachty

Zapalczywość, porywczość, skłonność do agresji, bójek i zatargów. Szlachta jest też bardzo uparta i łatwo ją urazić. Urazę tę chowa długo, jest przy tym mściwa i nieustępliwa. Potrafi sądzić się latami, czasem nawet z błahych powodów.