ŁACINA całość

Non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire.

. Znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać

Repetitio est mater studiorum.

. Powtarzanie jest matką wiedzy

Sapere aude; Sapere auso.

. Miej odwagę być mądrym; Odważył się być mądrym

A priori.

. Z góry, uprzedzając fakty, z uprzedzenia

Ab ovo.

. „Od jajka” - od samego początku

Captatio benevolentiae.

. Pozyskiwanie sobie życzliwości

Casus belli.

. Wydarzenie stanowiące powód rozpoczęcia działań wojennych

Cedant arma togae!.

. Niech oręż ustąpi przed togą

Cogito, ergo sum.

. Myślę, więc jestem ~ Kartezjusz

Communi consensu.

. Za zgodą ogółu

Corpus delicti.

. Przedmiot przestępstwa

Sapienti sat.

. Mądremu wystarczy, mądrej głowie dość dwie słowie

Finis coronat opus.

. Koniec wieńczy dzieło

Memento mori.

. Pamiętaj o śmierci

O tempora! O mores!.

. O czasy! O obyczaje! ~ Cyceron

Per fas et nefas.

. Wszelkimi dozwolonymi i niedozwolonymi środkami

Pro publico bono.

. Dla dobra publicznego, ogółu

Qui tacet, consentire videtur.

. Ten, kto milczy, ten zdaje się zezwalać

Quod erat demonstrandum.

. (q.e.d.) Co było do udowodnienia

Salus rei publicae suprema lex esto.

. Dobro państwa najwyższym prawem

Ius.

. Prawo

Quo iure.

. Jakim prawem? (Ktoś się posługuje)

De iure.

. Według prawa

De facto.

. Według faktów

Ipso iure.

. Na mocy prawa (coś się wydarzy)

Ubi societas ibi ius.

. Tam, gdzie społeczeństwo, tam prawo

Fontes iuris.

. Źródła prawa

Fontes iuris oriundi.

. Źródła powstania prawa (Ustawa XII Tablic)

Fontes iuris cognoscendi.

. Źródła poznania prawa (teksty)

Ex nihilo.

. Z niczego

Mos maiorum.

. Zwyczaj od przodków (L. mng.: mores maiorum)

Longa consuetudo.

. Długotrwały zwyczaj

Summum ius - summan iniuria.

. Najwyższe prawo najwyższym bezprawiem

adiuvandi iuris civilis gratia.

. Wspieranie ius civile

supplendi iuris civilis gratia.

. Uzupełnianie ius civile

corrigendi iuris civilis gratia.

. Poprawianie ius civile

ius publicum – publicum ius est quod ad statum rei Romanae spectat.

. Prawem publicznym jest to, które dotyczy spraw państwa rzymskiego

ius privatum – privatum ius – quod ad singulorum utilitatem spectat.

. Prawem prywatnym jest to, które ma na względzie korzyść jednostek

ius est ars boni et aequi.

. Prawo jest sztuką dobra i słuszności

ius civile – ius canonicum – utriusque iuris - ius cogens – ius dispositivum.

. Prawo cywilne - Prawo kanoniczne - Prawo obojga praw - Prawo bezwględnie wiążące - Prawo względnie wiążące

ius particulare – ius universale.

. Prawo obowiązuje tylko dany obszar, daną grupę - Prawo obowiązuje wszędzie

glossa marginalis.

. Komentarze zapisywane na marginesie

glossa interlinealis.

. Komentarze zapisywane między liniami

glossa ordinaria (Accursiusa).

. Zbiór komentarzy (?)

forum.

. Rynek -> sąd właściwy dla rozstrzygnięcia danej sprawy

forum Romanum.

. Rynek Rzymski

Ecclesia vivit lege Romana.

. Kościół żyje prawem rzymskim

neminem captivabimus nisi iure victum.

. Nie uwięzimy nikogo, kto nie zostanie zasądzony

lex perfecta.

. Norma opatrzona sankcją nieważności

lex plus quam perfecta.

. Norma opatrzona sankcją nieważności oraz inną (najczęściej karną)

lex minus quam perfecta.

. Norma opatrzona jedynie sankcją karną, ale nie sankcją nieważności

lex imperfecta.

. Norma nieopatrzona żadną sankcją

praeter legem.

. Niebędący sprzeczny z prawem, jednakże nieprzewidzianie przez to prawo

contra legem.

. Postępowanie niezgodne z prawem

iuxta legem.

. Według ustawy, według przepisów

ratio legis.

. Motyw ustawodawczy, sens ustawy, cel prawa

ubi eadem legis ratio, ibi eadem dispositio per analogiam.

. Do przypadku nieprzewidzianego przez ustawodawcę, stosujemy normę rozstrzygającą podobne przypadki

analogia legis.

. Analogia z przepisu, która określa skutki prawne stanu faktycznego nieuregulowanego przez prawo

analogia iuris.

. Jak wyżej, lecz podstawą nie jest przepis tylko jakaś idea, istota, duch prawa

a contrario.

. Przeciwnie, odwrotnie

a fortiori.

. Wnioskowanie „tym bardziej”, aby dowód jakiegoś twierdzenia wyrazić przez już udowodnione, mocniejsze twierdzenie. Jest stosowane dla wzmocnienia argumentacji

a maiore ad minus.

. Wnioskowanie polegające na założeniu, że jeżeli norma dozwala czynić więcej, to dozwala także i mniej - wnioskowanie z większego na mniejsze

a minore ad maius.

. Wnioskowanie polegające na założeniu, że jeżeli norma prawna zakazuje czynić mniej, to zakazuje także więcej (np jeśli zakazany jest wstęp na teren rezerwatu, to tym bardziej zakazane jest tam polowanie

praesumptio facti.

. Domniemanie faktyczne - domniemywanie jakiejś okoliczności faktycznej, np art 9 i 32 kc

praesumptio iuris tantum.

. Domniemanie prawne wzruszalne - można je obalić dowodem z przeciwieństwa, np domniemanie niewinności, domniemanie dobrej wiary

lex generalis.

. Prawo ogólne

lex specialis.

. Prawo szczegółowe

lex retro non agit.

. Prawo nie działa wstecz - zakaz retroaktywności prawa

desuetudo.

. Martwe prawo - zjawisko długotrwałego niestosowania i nieprzestrzegania normy prawnej, wskutek czego traci ona moc obowiązującą

lex posterior derogat legi priori.

. Ustawa późniejsza uchyla moc obowiązującą ustawy wcześniejszej (reguła kolizyjna)

lex specialis derogat legi generali.

. Prawo bardziej szczegółowe ma pierwszeństwo, w przypadku kolizji, przed prawem bardziej ogólnym (reguła kolizyjna)

lex posterior generalis non derogat legi priori speciali.

. Norma późniejsza ogólna nie uchyla normy wcześniejszej szczegółowej

de lege lata.

. Prawo obowiązujące, obowiązujący stan prawny (o ustawie uchwalonej)

de lege ferenda.

. Ewentualne przyszłe zmiany w obowiązującym ustawodawstwie (o ustawie, która ma być uchwalona)

erga omnes – inter partes.

. Dotyczy wszystkich, a nie tylko zainteresowanych — Coś ma znaczenie (dotyczy) tylko stron

da mihi factum, dabo tibi ius.

. Daj mi fakt, a dam ci prawo

iura novit curia.

. Sąd zna prawo

sensu stricto – sensu largo.

. W znaczeniu wąskim — W znaczeniu szerokim

clara non sunt interpretanda.

. Nie dokonuje się wykłada tego, co jasne - jasne przepisy prawa nie wymagają interpretacji

interpretatio cessat in claris.

. Wykładnia kończy się wtedy, gdy osiąga się jasność

omnia sunt interpretanda.

. Wszystko jest do zinterpretowania

ex definitione.

. Z definicji

qui suo iure utitur, neminem laediht.

. Kto korzysta ze swojego prawa, nie szkodzi innym

prior tempore potior iure.

. Wcześniejszy w czasie, lepszy w prawie - kto pierwszy ten lepszy

expressis verbis.

. Jasno wyrażone, wyraźnie powiedziane

numerus clausus.

. Ograniczona ilość

prima facie.

. Na pierwszy rzut oka

inter vivos – mortis causa.

. Za życia — na wypadek śmierci

causa solvendi.

. W celu uwolnienia się od zobowiązania

causa donandi.

. W celu dokonania darowizny

causa obligandi vel acquirendi.

. W celu zobowiązania kogoś

per facta concludentia.

. Zawarcie czynności przez sam fakt czynności dokonanej

forma ad solemnitatem.

. Forma czynności prawnej zastrzeżona pod rygorem nieważności, np małżeństwo przed USC

forma ad probationem.

. -||- zastrzeżona dla celów dowodowych

forma ad eventum.

. -||- zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych

simulatio.

. Symulacja, czynność pozorna

reservatio mentalis.

. Zastrzeżone w umyśle

error iuris.

. Mylne wyobrażenie co do obowiązującego prawa

error facti.

. Mylne wyobrażenie co do faktów

ignorantia iuris nocet

ignorantia iuris non exculpat.

ignorantia facti non nocet.

. Nieznajomość faktów nie szkodzi

dolus.

. Oszustwo, podstęp

metus.

. Groźba

essentialia negotii.

. Istotne składniki treści czynności prawnej, np w testamencie jest to ustanowienie dziedzica, a w umówię kupna sprzedaży - cena i towar

naturalia negotii.

. Nieistotne składniki treści czynności prawnej, np odpowiedzialność za wady fabryczne towaru w umówię kupna sprzedaży

accidentalia negotii.

. Składniki dodatkowe, klauzule (termin, warunek)

negotium claudicans.

. Czynność prawna kulejąca, dokonana przez osobę nieupoważnioną lub niezdolną, np. czynność rozporządzająco-zobowiązująca wykonana przez osobę niedojrzałą bez zgody opiekuna; do momentu wydania zgody nie jest nieważna tylko nieskuteczna

dies a quo.

. Termin początkowy

dies ad quem.

. Termin końcowy

computatio civilis.

. Komputacja rzymska, sposób liczenia czasu od dnia zdarzenia, w której najmniejszą jednostką obliczania czasu jest doba

computatio a momento ad momentum.

. Rachuba czasu od momentu do momentu; sposób liczenia czasu od godziny zdarzenia (bardzo dokładny)

ex tunc.

. Od samego początku

ex nunc.

. Od teraz

res omnium communes.

. Rzecz wspólna dla wszystkich, np powietrze

superficies solo cedit.

. To co na stałe związane jest z nieruchomością jest właściciela nieruchomości (to co jest ponad powierzchnią, przypada gruntowi; to co jest trwale złączone z gruntem, staje się częścią składową gruntu i należy do właściciela gruntu, np. budynek, drzewo)

iura in re aliena.

. Prawa na rzeczy cudzej, ograniczone prawa rzeczowe

actio in rem – erga omnes.

. Powództwa w ochronie praw władczych — w stosunku do każdego

ius possidendi.

. Prawo do posiadania

ius utendi (abutendi, fruendi).

. Prawo używania rzeczy (fruendi - pobierania pożytków, abutendi - prawo zużycia, zmniejszenia rzeczy)

ius disponendi.

. Prawo dysponowania rzeczą

ius infinitum.

. Prawo nieograniczone

nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet.

. Prawo do rzeczy cudzej, nie związane z osobą a z rzeczą; nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa niż sam posiada (mogę tylko tyle ile mam)

accessio possessionis.

. Doliczenia posiadania

accessio temporis.

. Doliczenia czasu

in statu usucapiendi.

. W drodze do zasiedzenia

condominium pro indiviso.

. Współwłasność niepodzielna

rei vindicatio.

. Skarga wydobywcza (wystąpienie o zwrot własności)

actio negatoria.

. Skarga o naruszenie posiadania

non facere/ pati.

. Znosić, nie czynić - ten, kto jest obciążony służebnością, musi to znosić, ale nic nie musi robić

confusio.

. Zlewanie ruchomości z nieruchomościami, połączenie uprawnień

servitus in faciendo consistere nequit.

. Służebność nie polega na działaniu

corpus.

. Faktyczne posiadanie

animus rem sibi habendi, animus possidendi.

. Wola zatrzymania rzeczy dla siebie, posiadania dla siebie

nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest.

. Nikt sam dla siebie nie może zmienić przyczyny posiadania

possessio vitiosa – non vitiosa.

. Posiadanie wadliwe — niewadliwe

animus possidendi pro alieno.

. Wola posiadania na kogoś innego

traditio corporalis.

. Wręczenie fizyczne rzeczy, przeniesienie posiadania

longa manu traditio.

. Przeniesienie posiadania przez wskazanie, bez fizycznego zetknięcia

constitutum possessorium.

. Ustanowienie kogoś posiadaczem, ale nie przekazanie mu rzeczy

traditio brevi manu.

. Przeniesienie własności rzeczy, którą już ktoś posiada

ius retentionis.

. Prawo zatrzymania rzeczy (np posag po rozwodzie)

ius tollendi.

. Prawo zatrzymania nakładów (domagania się zwrotu nakładów)

conditio sine qua non.

. Wymóg konieczny, bez którego coś nie będzie możliwe

Ex lege.

. Na podstawie umowy / ustawy

Ex testamento.

. Z testamentu

successio in universitatem.

. Nabycie praw w całości

nemo plus iuris ad alium transferre potest quam ipse habet.

. Prawo do rzeczy cudzej, nie związane z osobą a z rzeczą; nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa niż sam posiada (mogę tylko tyle ile mam)

nasciturus pro iam nato habetur.

. Mający się narodzić jest uważany za już narodzonego

in capita.

. Według głów

in stirpes.

. Według szczepów

mortis causa.

. Na wypadek śmierci

cum animo testandi.

. Z wolą (zamiarem) testowania

favor testamenti.

. Na korzyść testamentu - w sytuacji, gdy testament można rozmaicie tłumaczyć (rozmaicie rozumieć), to wówczas należy przyjąć taką interpretację, która pozwala utrzymać w mocy rozrządzenia spadkodawcy

sensu stricto.

. W znaczeniu wąskim

legatum per vindicationem – per damnationem.

. Przepis windykacyjny — przepis damnacyjny

legatum nominis.

. Legat zapisany z imienia z wierzytelnościami

legatum liberationis.

. Zapis zwalniający zapisobiorcę z długu, jaki miał wobec spadkodawcy

transmissio hereditatis.

. Przeniesienie dziedziczenia z jednej osoby na drugą

per facta concludentia.

. Przez fakty dokonane - zawarcie czynności przez sam fakt czynności dokonanej

cum viribus hereditatis.

. Rzeczy należące do spadku - spadkobierca odpowiada tylko tym, co jest w spadku

pro viribus hereditatis.

. Do wysokości tego, co jest w spadku

successio anticipata.

. Dziedziczenie za życia - spadek wcześniej przyjęty

hereditatis petitio.

. Skarga dziedziców prawa cywilnego przeciwko dziedzicom testamentowym, których prawa do spadku są kwestionowane

matrimonium non existens.

. Małżeństwo, które nie istnieje

impedimentum dirimens.

. Przeszkoda do zawarcia małżeństwa zrywająca

matrimoniale foedus.

. Umowa małżeńska

consensus matrimonialis.

. Zgoda na zawarcie małżeństwa

numerus clausus.

. Ograniczona ilość, nie mniej, nie więcej

matrimonia libera esse debent.

. Małżeństwo powinno być wolne

sponsalia – matrimonii promissio.

. Zaręczyny (formalne)

nemo turpitudinem suam allegans audiatur.

. Nikt nie będzie wysłuchany powołując się na swoją niegodziwość

matrimonium ratum et consummatum.

. Małżeństwo ważne i dopełnione (nierozerwalne)

nulla humana potestas.

. Żadna ludzka władza (nie może rozerwać małżeństwa ważnie zawartego i dopełnionego)

separatio quoad torum et mensam.

. Rozdzielenie co do łoża i stołu

separatio perpetua.

. Separacja trwała

separatio temporanea.

. Separacja czasowa

matrimonium non consummatum.

. Małżeństwo niedopełnione

mater semper certa est.

. Matka jak zawsze pewna

pater est quem nuptiae demonstrant.

. Ojcem jest ten, na kogo wskazuje małżeństwo, domniemanie pochodzenia

impotentia generandi.

. Niezdolność do płodzenia

impotentia coëundi.

. Niezdolność współżycia

liberi vulgo concepti.

. Dzieci poczęte bez małżeństwa (pozamałżeńskie)

filii legitimi.

. Dzieci z prawego łoża

filii illegitimi.

. Dzieci z nieprawego łoża

filii illegitimi legitimantur per subsequens matrimonium parentum.

. Dzieci z nieprawego łoża są legitymowane przez później zawarte małżeństwo

exceptio plurium concubentium.

. Zarzut, że matka dziecka obcowała z innymi mężczyznami (gdy dochodzi się ojcostwa)

matrimonium putativum.

. Małżeństwo domniemane

adoptio plena.

. Przysposobienie pełne - adoptującym jest krewny wstępny dziecka

adoptio minus plena.

. Przysposobienie niepełne - adoptującym jest osoba obca

adoptio plenissima.

. Przysposobienie całkowite - dziecko ściśle związane z nową rodziną, jakby było naturalnym dzieckiem

adoptio naturam imitatur.

. Przysposobienie naśladuje naturę - chodzi o wiek przysposabianego i przyspabiającego

in vivo – in vitro.

. W naturze, poczęcie naturalne — w szkle, poczęcie sztuczne

vinculum iuris.

. Węzeł prawny łączący dłużnika z wierzycielem

obligare.

. Zobowiązywać

ex contractu.

. Wynikły z umowy / kontraktu

ex delicto.

. Wynikły z czynu niedozwolonego

inter partes.

. Prawo skuteczne wobec określonych osób - stron

obligatio naturalis.

. Zobowiązania naturalne - istnieją, ale nie są wymagane - dłużnik jest dłużny, ale nie jest odpowiedzialny

dare, facere, non facere, pati.

. Dać (świadczyć), działać (czynić), zaniechać, znosić

impossibilium nulla obligatio est.

. Rzeczy niemożliwych nie można się zobowiązać

genus perire non censetur.

. Rzecz oznaczona gatunkowo nie ginie - dłużnik stracił taką rzecz, może oddać taką samą, nie tę samą, można ją zamienić

species perit ei cui debetur.

. Rzecz oznaczona indywidualnie przepada właścicielowi (przepada temu, komu się należy)

damnum emergens.

. Rzeczywista, wynikła szkoda

lucrum cessans.

. Utracony zysk

pretium commune.

. Cena rynkowa

pretium singulare.

. Cena jednostkowa

pretium affectionis.

. Cena sentymentalna - związana z przywiązaniem do rzeczy

compensatio lucri cum damno.

. Potrącenie zysku ze stratą (wyrównanie korzyści z zyskami)

obligatio alternativa.

. Zobowiązanie przemiennie, z treści zobowiązania wynika możliwość spełnienia więcej niż jednego świadczenia (spełnienie któregokolwiek zwalnia dłużnika ze zobowiązania) – w treści zobowiązania są dwa świadczenia ale wykonane może być tylko jedno

facultas alternativa.

. Upoważnienie przemienne, w treści zobowiązania istnieje tylko jedno świadczenie, jednak dłużnik może się zwolnić ze swojego obowiązku przez spełnienie innego świadczenia (w treści zobowiązania istnieje jedno świadczenie, ale wykonane mogą być dwa)

datio in solutum.

. Danie w celu zwolnienia się ze zobowiązania

negotium mixtum cum donatione.

. Czynność prawna mieszana, mająca charakter darowizny

pactum in favorem tertii.

. Umowa na korzyść osoby trzeciej

lex commissoria.

. Zastrzeżenie dodane do umowy - utrata praw z umowy w razie niedotrzymania zobowiązania

pactum de contrahendo.

. Umowa o zawarciu umowy (przedwstępna)

culpa in contrahendo.

. Niedbalstwo, wina przy zawieraniu umowy

pacta sunt servanda.

. Umów należy dotrzymywac

exceptio non adimpleti contractus.

. Zarzut niewypełnionego kontraktu

dolus.

. Wina umyślna, zły zamiar

culpa.

. Wina nieumyślna, niedbalstwo

culpa in eligendo.

. Niedbalstwo przy wyborze, np przyjęcie do pracy osób nieodpowiednich

casus.

. Przypadek

vis maior.

. Siła wyższa

vis cui humana infirmitas resistere non potest.

. Siła, której ludzka słabość nie może się oprzeć, np siła przyrody

compensatio.

. Kompensacja, potrącenie np długu

novatio.

. Przekształcenie się jednego aktu w drugi

confusio.

. Zmieszanie przez zlanie praw i obowiązków; zlanie się wierzytelności i długu w jednej osobie

cessio.

. Odstępowanie swoich praw osobie trzeciej

pactum de non cedendo vel non alienando.

. Umowa o niezbywaniu rzeczy lub nie odstępowaniu uprawnień

emptio rei speratae.

. Kupno rzeczy przyszłej, spodziewanej, np plony

emptio spei.

. Kupno szansy

res extra commercium.

. Rzecz poza obrotem prawnym, wyjęta z obrotu

periculum est emptoris.

.? abcdefg

cuius commodum eius periculum.

. Ten, kto ma korzyść, ponosi ryzyko, np utrata rzeczy

pactum reservati dominii.

. Umowa o zachowaniu własności (z zastrzeżeniem własności)

pactum displicentiae.

. Umowa o zwrot rzeczy (kupno jest ważne, ale jeśli kupującemu się nie spodoba, to może oddać, ale kupno jest ważne od początku)

emptio ad gustum.

. Kupno z zastrzeżeniem, że kupujący może zwrócić rzecz, jeśli nie będzie mu odpowiadała - umowa ważna od momentu, gdy mu się spodoba

pactum de retroemendo.

. Umowa o odkupienie rzeczy od kupującego

condictio indebiti.

. Powództwo o zwrot nienależnego świadczenia, np w wyniku błędu

indebitum.

. Nienależność świadczenia (dług nienależny), nieistniejący dług, brak zobowiązania

affectio (animus) societatis.

. Chęć (wola) pozostawania w spółce

tempus deliberandi.

. Czas do namysłu

votum separatum.

. Zdanie odrębne, opinia inna niż głoszona przez większość

iurisdictio voluntaria.

. Postępowanie nieprocesowe

lex fori processualis.

. Prawo miejsca położenia sądu

audiatur et altera pars.

. Należy wysłuchać drugiej strony

domini litis.

. Strony decydują, czy spór się odbędzie, czy nie

nemo iudex sine actore.

. Nie ma sędziego bez powoda

vigilantibus iura sunt scripta.

. Dla czuwających (troszczących się) prawo jest pisane - należytą dbałość o swoją sprawę

ne eat iudex ultra petita partium.

. Kompetencje sędziego mieszczą się tylko w granicach jakie wytyczają strony (niech nie idzie sędzia poza żądania strony)

ante litem natam.

. Przed powstaniem sporu

post litem natam.

. Po powstaniu sporu

perpetuatio fori.

. Przedłużanie - sąd stal się niekompetentny, ale wszczęta w nim sprawę doprowadza się do końca

actor sequitur forum rei.

. Powód idzie za sądem pozwanego - powództwo wnosi się do sądu właściwego dla pozwanego

actor - qui rem in iudicium ducit.

. Ten, kto wniósł sprawę do sądu

reus - contra quem res in iudicium deducitur.

. Przeciwko temu, kto sprawę do sądu wprowadził

iudex.

. Sędzia

legitimatio ad causam.

. Legitymacja do konkretnej sprawy - uprawnienie do prowadzeni sprawy, występowania w charakterze strony procesowej

legitimatio ad processus.

. Legitymacja do całego procesu - uprawnienie do prowadzenia procesu

successio mortis causa.

. Sukcesja na wypadek śmierci

successio inter vivos.

. Sukcesja między żywymi

res iudicata - inter partes.

. Rzecz osądzona - między stronami

res inter alios gesta.

. Sprawa tworzy prawo między stronami

prorogatio fori.

. Umowne ustalenie właściwości sądowej

prorogatio iurisdictionis.

. Przedłużenie jurysdykcji

negatio per positionem alterius.

. Zanegowanie przez przedstawianie innego stanowiska

exceptiones peremptoriae.

. Zarzuty peremptoryjne, uniemożliwiające powodowi skuteczne dochodzenie roszczenia (trwałe), np przedawnienie

exceptiones dilatoriae.

. Zarzuty dylatoryjne, odraczające na pewien czas żądanie powoda (przejściowe), np zwłoka, niewłaściwość sądu

exceptiones declinatoriae.

. Zarzuty zwalniające pozwanego od sporu, odpowiedzi (zarzut niewłaściwego sądu)

replicatio.

. Odpowiedź na zarzuty

duplicatio.

. Odpowiedź na odpowiedź

onus proferendi.

. Ciężar przedstawienia dowodu (onus - ciężar, nie obowiązek)

onus probandi.

. Ciężar na oskarżycielu (udowodnienia winy)

ei incumbit probatio qui dicit non qui negat.

. Ciężar dowodu spoczywa na tym, kto coś twierdzi, a nie na tym, kto neguje

reus in exceptione actor est.

. Pozwany przez podniesienie zarzutu procesowego staje się powodem

ne bis in idem.

. Dwa razy w danej sprawie się nie sądzi

sententia facit ius inter partes.

. Wyrok tworzy prawo między stronami

reformatio in peius.

. Zakaz zmiany wyroku na gorszy

de minimis non curat praetor.

. Błahostkami władza się nie zajmuje

error in iudicando.

. Błąd materialny w osądzeniu

error in procedendo.

. błąd proceduralny w przebiegu procesu

iudex inhabilis.

. Sędzia niezdolny (wyłączony) z mocy prawa, np z powodu więzów krwi

iudex suspectus.

. Sędzia niezdolny (wyłączony) na wniosek strony

professio iuris.

. Wyznanie prawa - oświadczenie osoby, pod jakie prawo podlega (osobowo ś ć prawna w średniowieczu)

lex fori – lex loci processus.

. Prawo miejsca położenia sądu - prawem właściwym jest prawo miejsca siedziby władzy orzekającej

locus regit formam actus.

. Miejsce rządzi formą czynności prawnej; powinnismy zawierać czynność prawną wedle formuły obowiązującej w miejscu jej zawarcia

comitas gentium.

. Kurtuazja międzynarodowa - grzeczność - zwyczaje w dyplomacji

mobilia personam sequuntur.

. Rzeczy ruchome towarzyszące osobom

lex patriae.

. Prawo ojczyste

lex domicilii.

. Prawo miejsca zamieszkania (domicilii - miejsce stałego pobytu)

animus manendi.

. Wola pozostawania czynnik wewnętrzny, np przy zamiarze stałego pobytu

pactum de lege utenda.

. Umowa o wyborze prawa

ultimum refugium.

. Ostateczna ucieczka

pacta sunt servanda.

. Umów należy dotrzymywac

pacta tertiis non nocent non prosunt.

. Umowy nie szkodzą ani nie pomagają osobom trzecim - pakt nie może rodzic praw ani szkodzić osobom trzecim

res inter alios acta.

. Rzecz dokonana między innymi

in favorem tertii.

. Umowa na rzecz osoby trzeciej

pro foro interno.

. Dla sądu wewnętrznego

pro foro externo.

. Dla sądu zewnętrznego

dismembratio.

. Rozczłonkowanie

ius postliminii.

. Prawo powrotu z zagranicy

tabula rasa.

. Czysta karta, niezapisana tabliczka

ius sanguinis.

. Prawo krwi

ius soli.

. Prawo ziemi

persona non grata.

. Osoba niemile widziana, niepożądana, intruz

delicta iuris gentium.

. Przestępstwa wśród narodów

victima.

. Ofiara, poszkodowany przestępstwa

nullum crimen nulla poena sine lege poenali anteriori.

. Nie można karać, jeśli czyn wcześniej nie był zagrożony sankcją karną (żadna zbrodnia, żadna kara)

/sine lege scripta .

. (Nie ma przestępstwa) bez ustawy pisanej

/sine lege certa .

. (Nie ma przestępstwa) bez ustawy pewnej - jeśli istnieje wątpliwość czy ustawa istnieje czy nie

/sine lege praevia .

. (Nie ma przestępstwa) bez ustawy wcześniejszej

vis absoluta.

. Przymus fizyczny (siła bezwzględna, której nie można się oprzeć)

vis compulsiva.

. Przymus psychiczny (bojaźń wywołana groźbą

dolus directus.

. Zamiar bezpośredni

dolus directus repentinus.

. Zły zamiar nieprzewidziany (zamiar bezpośredni nagły)

dolus directus praemeditatus.

. Zły zamiar planowany (zamiar bezpośredni przemyślany)

dolus eventualis.

. Zamiar ewentualny, np idę do baku i jeśli spotkam strażnika to go zabiję

culpa dolo exorta.

. Wina, która pochodzi ze złego zamiaru (np jeśli ktoś po alkoholu prowadzi i kogoś potrąca)

iter delicti.

. Pochód przestępstwa (stadia czynu przestępczego)

delictum putativum.

. Przestępstwo domniemane

nemo prudens punit quia peccatum est sed ne peccetur.

. Nikt roztropny nie każe dlatego, że ktoś popełnił przestępstwo, ale żeby inni nie popełnili

in dubio pro reo.

. Wszelkie wątpliwości rozstrzyga się na korzyść oskarżonego

dolus non praesumitur.

. Złego zamiaru się nie domniemuje (trzeba go udowodnić)

reformatio in peius iudici appellato non licet.

. Ktoś, kto wnosi apelację, nie może być ukarany gorzej niż w pierwszej instancji

delicta parentum liberis non nocent.

. Czyny niedozwolone rodziców nie szkodzą dzieciom

quod non est in actis non est in mundo.

. Czego nie ma w aktach, to nie istnieje

testis ex auditu.

. Świadek ze słyszenia

nemo iudex in propria (sua) causa.

. Nikt nie powinien być sędzią w swojej sprawie

forum delicti commissi.

. Miejsce popełnienia przestępstwa - sąd właściwy ze względu na miejsce popełnienia czynu

forum praeventionis.

. Miejsce, gdzie przestępstwo zostało zażegnane

forum connexitatis causarum.

. Sąd, miejsce, gdzie jest zbieg różnych spraw

causa principalis.

. Sprawa główna

causa accessoria.

. Okoliczność dodatkowa

res iudicata pro veritate habetur.

. Rzecz osądzona jest traktowana za rzecz prawdziwą

ne bis in idem crimen iudicetur.

. Dwa razy w danej sprawie się nie sądzi

confessio est regina probationum.

. Przyznanie się jest koroną dowodów

propter nova.

. Nowe środki dowodowe