Cz. I

Nikt nie jest zobowiązyny do rzeczy niemożliwych

Impossibilium nulla obligatio est

Prawo jest sztuką czynienia tego, co dobre i sprawiedliwe

Ius est ars boni et aequi

Regułą jest to, co krótko przedstawia istniejący stan rzeczy; nie prawo wynika z reguły, ale regułę tworzy się z istniejącego prawa; za pomocą reguły krótko przedstawiany jest stan rzeczy

Regula est, quae rem quae est breviter enarrat. non ex regula ius sumatur, sed ex iure quod est regula fiat. Per regulam igitur brevis rerum narratio traditur.

prawo i podstęp nie mogą ze sobą współistnieć

Ius et fraus nonquam cohabitant

Nie powinniśmy czynić ze swego prawa złego użytku

Male iure nostro uti non debemus

Najwyższe prawo najwyższym bezprawiem

Summum ius summa iniuria

sprawiedliwość jest stałą i niezmienną wolą przyznania każdemu należnego mu prawa

Iustitia est constans et perpetua voluntas ius suum cuique tribuendi

Zasady prawa są te: żyć uczciwie, drugiemu nie szkodzić, oddać każdemu, co mu się należy.

Iuris pracecepta sunt haec: honeste vivere, alterum non laedare, suum cuique tribuere

Nie wszystko co dozwolone, jest sprawiedliwe

Non omne, quod licet, honestum est

Nieznajomośc prawa szkodzi

Ignorantia iuris nocet

Nie należy przyzwyczajać głupich, że będzie im się zawsze przychodziło z pomocą

Nec stultis solere succurri

Prawo cywilne jest pisane dla starannych

Ius civile vigilantibus scriptum est

prawo publiczne jest prawem odnoszącym się do interesu królestwa rzymskiego, a prawo prywatne jest prawem dotyczącym korzyści poszczególnych jednostek

Publicum ius est, quod ad statum rei romanae spectat, privatum quod ad singulorum utilitatem

prawo publiczne nie może być zmieniane umowami osób prywatnych

Ius publicum privatorum pactis mutari non potest

umowa prywatna nie uchyla prawa publicznego

Privatorum conventio iuri publico non derogat

uprawnienie do rozporządzania

ius disponendi

uprawnienie do zarządzania

ius possidendi

prawo dopobierania korzyści

ius fruendi

uprawnienie do nabycia

ius acquisitum = ius quaesitum

Ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą.

Lex posterior derogat priori

późniejsza ustawa ogólna, nie uchyla wcześniejszej szczegółowej

Lex posterior generalis non derogat legi priori speciali

ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną

Lex specialis derogat legi generali

ustawa nadrzędna uchyla ustawę podrzędną

Lex superior derogat legi inferiori

ustawa patrzy w przyszłość, a nie w przeszłość

Lex prospicit, non respicit

gdy znika przyczyna prawa, samo prawo przestaje istnieć

Cessante ratione legis cessat ipsa lex

ustawa niesłuszna nie jest ustawą

Lex iniusta non est lex

między bronią milczą prawa (praworządność schodzi na dalszy plan)

Inter arma silent leges

Nie ma przestępstwa bez ustawy

Nullum crimen sine lege

Przestępstwo nie powinno pozostać bez kary

Nullum crimen sine poena

Właściwe jest takie interpretowanie ustawy, które zachowuje jej ducha (zamiar prawodawcy)

Benignius leges interpretandae sunt, quo voluntas earum conserveturr