atmosfera

skład powietrza

78% azot 20,95% tlen 0,97% inne składniki

budowa atmosfery

1. troposfera 2. stratosfera 3. mezosfera 4. termosfera 5. egzosfera

troposfera

do 8 - 18km/spadek temp. o 0,6*C co 100m, na końcu -60*/80% masy atmosfer/pogoda i klimat/zakończona tropopauzą

stratosfera

od 11 do 50km/temp wzrasta do 0*C/warstwa ozonowa 20-30km chroni przed UV/silne ruchy poziome powietrza/19% masy atmosfery/ zakończona stratopauzą

mezosfera

od 50 do 85km/spadek temp. do -80*C/zakończona mezopauzą

termosfera

od 85km do 800km/temp. wzrasta do 1000*C/występuje jonosfera/występują zorze polarne

egzosfera

od 800 do 1500km/temp. spada do -273*C/rozrzedzone powietrze

amplituda

różnica między najniższą, a najwyższą temperaturą

albedo

stosunek ilości promieniowania odbitego, do promieniowania padającego

czynniki wpływające na temperaturę powietrza

szerokość geograficzna/wysokość n.p.m./rzeźba terenu/odległość od mórz i oceanów/prądy morskie/cyrkulacja atmosferyczna/charakter podłoża

gradient temperatury

spadek temperatury wraz z wysokością

ciśnienie atmosferyczne

siła z jaką powietrze naciska na powierzchnie ziemii (1013 hPa)

niż baryczny

ciśnienie maleje w środku izobarów

wyż baryczny

ciśnienie rośnie w środku izobarów

prawidłowość ciśnienie atmosferycznego

ze wzrostem wysokości, wartość ciśnienia atmosferycznego maleje

wiatr

poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza względem Ziemi. wywołany jest różnicą ciśnienia atmosferycznego/ wiatr wieje z wyżu do niżu

urządzenie do mierzenia wiatru

aerometr/ mierzy sie w skali buforta

kierunek wiania wiatrów na półkuli północnej

na półkuli północnej odchylenia są w prawo

kierunek wiania wiatrów na półkuli południowej

na półkuli południowej odchylenia są w lewo

kierunki wiatru

zawsze z miejsca skąd wieje

cyrkulacja powietrza

na równiku nagrzane wilgotne unosi się tworząc niż/ powietrze rozchodzi się i opada na zwrotnikach, tworząc wyż/powietrze wraca na równik w postaci silnych (pasatów) wiatrów i tworzy komórkę hadleya/to samo dzieje się w komórkach ferela i polarnych

pasat (wiatr stały, ciepły i suchy)

1. nagrzane wilgotne powietrze unosi się 2. powstają deszcze zenitalne 3. powietrze przemieszcza sie do wyższych szerokości tworząc antypasaty 4. powietrze zagęszcza się i opada, powstaje wyż 5. różnica ciśnień wywołuje wiatr zwany pasatem

bryza (wiatr lokalny, do 20km w ląd) pomocną dla rybołustwa

ciepłe powietrze z lądu przemieszcza się nad wodę, tam się ochładza i wraca w formie bryzy/ w nocy na odwrót

monsum

występuje w Azji/podobny do bryzy ale na większą skalę/

monsum letni

z oceanu na ląd/przynosi wilgotne powietrze/duże zachmurzenie/duże opady deszczu

monsum zimowy

z lądu na ocean/chłodny i suchy wiatr

Fen (ciepły, suchy, porywisty) halny

wiatr występujący w górach/ powietrze po jednej stronie góry nagrzewa sie i unosi sie do góry/ na górze powstaje wyż/ powietrze opada na drugą stronę góry tworząc Fen

gradient suchoadiabatyczny

wsytępuje przy Fenie/ na każde 100m temp. zmienia się o 1*C

wiatr dolinny

powietrze na stoku sie ociepla i opada na doline/ wsytępuje w dzień gdy nie ma chmur

wiatr górski

powietrze z cieplejsze z doliny unosi sie i rozchodzi, opadając na stoki górskie gdzie spada z powrotem/ występuje w nocy gdy nie ma chmur

bora

wiatr występujący w miejscach gdzie woda jest blisko gór/ powietrze z lądu przekracza barierę górską nabierając prędkości/ jest on zimny, suchy, porywisty

powstawanie chmur

parowanie/wzrost wilgotności powietrza, kiedy 100%->temperatura punktu rosy/jąda kondensacji/skraplanie/chmury

kondensacja

z gazowego na ciekły

resublimacja

z gazowego na stały

piętra chmur

chmury wysokie od 7 do 13km/ chmury średnie od 2 do 7km/ chmury niskie od 0,2 do 2km/ chmury pionowe każda wysokość

podstawowe rodzaje chmur

cumulusy/stratusy/nimbusy/cirrusy

cumulusy

chmury obłoczki/najpiękniejsze (symbolizują ładną pogodę)

stratusy

chmury zakrywające całe niebo (ponure)

nimbusy

chmury deszcowe

cirrusy

chmury pierzyste/włókniste

piętro chmur wysokich

1. cirrus (z kryształków lodu, zapowiada zmianę pogody)/2. cirrosstratus (połączenie stratusa i cirrusa, wywołuje efekt halo)/ 3. cirrocumulus (oznacza zmiane pogody)

piętro chmur średnich

1. altostratus (stratus w piętrze średnim)/ 2. altocumulus (cumulus w piętrze średnim, zapowiada ochłodzenie)

piętro chmur niskich

1. stratus (zbudowana z kropelek wody)/ 2. stratocumulus/ 3. nimbostratus (długotrwały opad)

chmury o budowie pionowej

1. cumulus 2. cumulonimbus (chmura burzowa)

opad orograficzny

opad w górach

opad konwekcyjny

opad przy silnym parowaniu/ deszcze zenitalne(równik)

opad frontalny

styka się ze sobą zimne oraz ciepłe powietrze

rozmieszczenie opadów na ziemi

cyrkulacja atmosferyczna/wysokość n.p. m/rzeźba terenu/odległość od mórz i oceanów/prądy morskie/pokrycie terenu

szron

osad tworzący drobne lodowe kryształki

szadź

pozlepiane lodowe kryształki

gołoledź

osad w postaci gładkiej, równej, przezroczystej warstwy lodu

rodzaje mas powietrza

1. masy powietrza równikowego (PR) 2. masy powietrza zwrotnikowego (PZ) 3. masy powietrza polarnego (PP) 4. masy powietrza arktycznego (PA)

front ciepły

ciepłe powietrze nasuwa się na powietrze chłodne/ intensywne deszcze, temperatura wzrasta, silny wiatr

front chłodny

powietrze chłodne wciska się pod powietrze ciepłe/ temperatura spada, opady i burze, silny wiatr

front zokludowany

szybszy front chłodny dogoni front ciepły/ potężne burze

czynniki klimatotwórcze

szerokość geograficzna/odległość od mórz i oceanów/klimaty/prądy morskie/m.n.p.m./rzeźba terenu/pokrycie terenu

klimat morski

wilgotny/mała amplituda temperatur

klimat kontynentalny

suchy/duże amplitudy temperatur

prądy morskie ciepłe

ocieplają i zwiększają wilgotność

prądy morskie zimne

ochładzają i zmniejszają wilgotność

strefa równikowa

klimat równikowy wybitnie wilgotny, podrównikowy wilgotny, suchy/ temp. powyżej 20*C/ opady wysokie, w podrównikowym pora sucha i deszczowa/ występowanie ameryka środkowa, nizina amazonki, afryka środkowa, indonezja

strefa zwrotnikowa

klimat zwrotnikowy skrajnie suchy, wilgotny, pośredni/ temp. powyżej 15*C/ brak opadów w suchym, wysokie opady w wilgotnym w lato/ występowanie sahara, półwysep arabski, australia, południowa afryka, azja południowo-wschodnia

strefa podzwrotnikowa

klimat śródziemnomorski kontynentalny pośredni/ temp. powyżej 10*C/ opady niskie latem, większe zimą/ wybrzeża morza śródziemnego, USA, argentyna, Chile

strefa umiarkowana

klimat umiarkowany-chłodny morski przejściowy kontynentalny, umiarkowany-ciepły morski przejściowy kontynentalny/ temp. chłodny ujemne, ciepły -5*C do 20*C/ opady typy morskie duże, typy kontynentalne małe/ występowanie kanada, europa, azja

strefa okołobiegunowa

klimat podbiegunowy subpolarny, biegunowy/temp. subpolarny od -10*C do 5*C, polarny poniżej 0*C/ opady w subpolarnym niskie, w polarnym prawie brak/ występowanie krańce kontynentów, arktyka, antarktyda