14.4 Polska pod rządami Edwarda Gierka (1970-1980)

Kto objął funkcję pierwszego sekretarza KC PZPR po wydarzeniach grudniowych?

Edward Gierek.

Dzięki jakim działaniom Edward Gierek zdobył początkowe zaufanie społeczne?

Poprzez zapowiedzi podniesienia poziomu życia i zmian w gospodarce, cofnięcie podwyżek cen, bezpośrednie rozmowy z protestującymi robotnikami.

Jakie działania podjął Edward Gierek, żeby umocnić pozycję PZPR w państwie?

Znacznie rozszerzono system nomenklatury, doskonalono narzędzia propagandy (telewizja) i w 1975 roku wdrożono reformę administracyjną.

Dlaczego wdrożono reformę administracyjną w 1975 roku i na czym ona polegała?

Zniesiono powiaty i wprowadzono podział państwa na 49 województw. Zmiana miała osłabić wpływy sekretarzy wojewódzkich.

Jakie zapisy planowano wprowadzić podczas nowelizacji Konstytucji PRL w 1975 roku?

Planowano wprowadzić zapisy o przewodniej roli PZPR w państwie i nierozerwalnym sojuszu ze Związkiem Radzieckim.

Jak nazywał się intelektualista, z którego inicjatywy skierowano do Sejmu listu 59 w odpowiedzi na pracę nad nowelizacją Konstytucji PRL?

Jan Olszewski.

Co postulowano w liście 59?

Postulowano zapisanie w Konstytucji Podstawowych Wolności i Praw Obywatelskich.

Jaka była geneza konsolidacji wśród środowisk opozycyjnych w połowie lat 70. XX wieku?

Przeciwko zmianom w nowelizacji Konstytucji PRL opowiedzieli się oprócz intelektualistów także episkopat i przedstawiciele świata kultury.

W którym roku Polska podpisała Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie i co on zawierał?

1975. Regulował kwestie relacji międzynarodowych, i zawierał także zobowiązanie do poszanowania praw i podstawowych wolności człowieka.

Jakie działania ekipy Gierka otworzyły drogę do emigracji zarobkowej w latach 70-tych?

Normalizacja stosunków z Zachodem, zwiększono możliwość wyjazdów zagranicznych.

Jakie były główne cele polityki gospodarczej ekipy Gierka?

Modernizacja przemysłu ciężkiego i podniesienie stopy życiowej Polaków.

W jaki sposób plan Gierka zakładał pozyskanie funduszy na rozwój gospodarczy?

Zakładał zaciągnięcie na Zachodzie kredytów inwestycyjnych.

Wymień najważniejsze działania, które władze podjęły w celu realizacji planu gospodarczego Gierka.

Rozpoczęto budowę m.in. Huty Katowice, kopalni węgla, inwestowano w infrastrukturę komunikacyjną, na dużą skalę budowano bloki mieszkalne z wielkiej płyty i dzięki zachodnim licencjom produkowano m.in. FIAT-a 126B i Coca-Colę.

Jakie były skutki dla społeczeństwa początkowo polityki gospodarczej Gierka?

Poprawiło się zaopatrzenie sklepów, rosły pensje, skrócił się czas oczekiwania na samochody i mieszkania.

Jak nazywały się sieci sklepów, w których w kraju dostępne były produkty importowane z Zachodu za dolary?

Pewex i Baltona.

Wymień wady, które stały się widoczne w połowie lat 70. polityki gospodarczej Gierka.

Przeznaczenie zbyt dużych środków na konsumpcję i rosnące koszty kredytów. Światowy kryzys paliwowy. Zakupione technologie były przestarzałe. Niska efektywność pracy i braki surowców.

Jaki był stan gospodarki po 1976 roku i jak on wyglądał do końca rządów Gierka?

Gospodarka znalazła się w fazie kryzysu, który pogłębiał się stale do końca epoki Gierka do 1980.

Co przyniosła częściowa liberalizacja polityki kulturalnej zarządów Gierka?

Rozwój sztuki filmowej, teatru i kultury rozrywkowej. W telewizji i radiu pojawiła się kultura zachodnia, a wyrazem uznania za polski film stały się nominacje do nagrody Oscara dla polskich filmów.

Czym było kino moralnego niepokoju i kiedy zaczęło ono się rozwijać?

Pod koniec lat 70. i poruszało współczesne problemy społeczne i ukazywało wady panującego ustroju.

Jaki był ważny film nurtu kina moralnego niepokoju, kto był jego autorem i do czego nawiązywał?

Ważnym filmem tego nurtu był Człowiek z marmuru Andrzeja Wajdy, który nawiązywał do czasu stalinizmu z 1976 roku.

Jak nazywał się miesięcznik, który odgrywał ważną rolę w życiu literackim w latach 70. i kto go założył?

Miesięcznik Kultura wydawany przez Jerzego Giedroycia w Paryżu.

Podaj dokładną miesięczną datę stajków robotniczych w Radomiu, Ursusie i Płocku.

Czerwiec 1976.

Jakie były przyczyny ponownych napięć społecznych w połowie lat 70., które zaowocowały wydarzeniami czerwcowymi?

Pogarszające się warunki życia, coraz wyraźniejszy rozdźwięk pomiędzy propagandą sukcesu a rzeczywistą kondycją gospodarki PRL oraz forsowane przez władze zmiany w Konstytucji.

Jakie było wydarzenie, które było bezpośrednią przyczyną wybuchu strajków robotniczych w Radomiu, Ursusie i Płocku w czerwcu 1976 roku? I podaj dniową datę tego wydarzenia.

24 czerwca premier Jaroszewicz zapowiedział wysokie podwyżki cen żywności.

Jakie postulaty mieli robotnicy rozpoczynając strajk 25 czerwca 1976 roku i gdzie te strajki przybrały najsilniejszą formę?

Żądali wycofania podwyżek, a najbardziej dramatyczny przebieg miały protesty w Radomiu, Ursusie i Płocku.

Jakie były skutki wydarzeń czerwcowych?

Masowe represje wobec strajkujących, konsolidacja środowisk opozycyjnych i utworzenie Komitetu Obrony Robotników oraz zmiany w polityce gospodarczej, dystrybucja kluczowych towarów opartą na systemie kartkowym.

Wymień najważniejszego działacza Komitetu Obrony Robotników

Jacek Kuroń

Jakie były zasadnicze cele organizacji Komitet Obrony Robotników?

Była pomoc sprawna dla aresztowanych robotników i wsparcie materialne dla ich rodzin po wydarzeniach czerwcowych 1976 roku.

Omów specyfikę działania Komitetu Obrony Robotników

Specyfiką KOR był jej całkowicie jawny charakter. W celu organizacji przedstawiono apel do społeczeństwa i władz PRL, a o jej pracach donosił wydawany co miesiąc biuletyn informacyjny KOR.

Jaki był skutek tego, że władze PRL zabiegały o utrzymanie dobrych relacji z zachodem dla represji wobec działaczy KOR?

Ponieważ władze PRL zabiegały o utrzymanie dobrych relacji, stosowano zwykle tylko umiarkowane represje, takie jak zatrzymania i zwolnienia z pracy, chociaż zdarzały się również pobicia.

Jak nazywał się student Uniwersytetu Jagiellońskiego, który uznawany jest za śmiertelną ofiarę Służby Bezpieczeństwa, który był związany z KOR-em?

Stanisław Pyjas

Jaki był powód rozłamu w Komitecie Obrony Robotników?

Skuteczność działań i różnice światopoglądowe wśród jego działaczy.

Omów podziemne instytucje, które powstały po rozpadzie KOR-u

W 1977 roku zaczął funkcjonować tzw. latający uniwersytet, w ramach którego prowadzono niezależne zajęcia na poziomie akademickim. Rok później tę funkcję przyjęło Towarzystwo Kursów Naukowych.

Czym był tzw. drugi obieg, który rozwinął się w drugiej połowie lat 70.?

Były to podziemne wydawnictwa, które przełamały monopol informacyjny i kulturalny partii.

Jak nazywało się najważniejsze wydawnictwo z drugiego obiegu?

Niezależna Oficyna Wydawnicza Nowa

Jak wyglądały stosunki Kościoła katolickiego z władzami państwowymi w latach 70-tych?

Weszły w fazę normalizacji. Represje wobec Kościoła były ograniczone, a duchowni unikali wystąpień politycznych.

Jaki był skutek wybrania kardynała Karola Wojtyły na papieża i podaj dokładną miesięczną datę, kiedy to się stało?

Pozycja Kościoła na skutek tego gwałtownie i niespodziewanie wzrosła w październiku 1978.

Jaka była oficjalna reakcja władz PRL na wybór Jana Pawła II?

Oficjalnie zareagowały na to pozytywnie i zgodziły się na pielgrzymkę papieża do Polski.