11. Prawoznawstwo - system prawa

podział systemów prawa ze względu na podmioty tworzące prawo i zobowiązane do jego przestrzegania

1 prawo krajowe 2 prawo unijne 3 prawo międzynarodowe

prawo krajowe

prawo tworzone przez prawodawcę krajowego, wiąże tylko obywateli pańśtwa i osoby przebywające na jego terytorium

prawo międzynarodowe

prawo, na które składają się międzynarodowe umowy, akty organizacji i prawo zwyczajowe, co do zasady wiąże tylko państwa, które wyraziły na to zgodę, wyjątkowo można przyjąć, że jest wiążące dla tych, które zgody nie wyraziły

Określony zbiór norm postępowania może nosić przymiot prawa jeśli:

1. zawiera normy postępowania charakteryzujące się szczególnymi cechami 2 jest uporządkowany tak, by tworzyć całość zasadnie zwaną systemem

cechy formalne poprawnego systemu prawa

1 spójność 2 zupełność 3 kwalifikowalność jako system otwarty/zamknięty

spójny system prawa

system prawa wolny od niezgodności

rodzaje niezgodności norm

1 niezgodności formalne (logiczne - normy sprzeczne i przeciwne) 2 niezgodności prakseologiczne

normy sprzeczne

takie 2 normy, z których jedna w pewnych okolicznościach nakazuje swemu adresatowi czynić to, co druga z tych norm w tychże okolicznościach czynić zakazuje

normy przeciwne

takie normy, które mają chociażby częściowo wspólny zakres zastosowania, a nakazują takie czyny, których zarazem nie można spełnić, za to można wszystkie z tych norm jednocześnie przekroczyć

niezgodność formalna norm

nie pozwala określić mianem SYSTEMU zbioru norm, w których ta niezgodność występuje

normy niezgodne prakseologicznie

takie normy, które obie można zrealizować, ale zrealizowanie jednej z nich niweczy skutki zrealizowania drugiej

niezgodność prakseologiczna radykalna

realizacja jednej z norm CAŁKOWICIE UNICESTWIA skutki realizacji innej normy

niezgodność prakseologiczna częściowa

realizacja jednej z norm NIE NIWECZY skutków realizacji innej normy w sposób ZUPEŁNY

niezgodność prakseologiczna jednostronna

aby ją usunąć wystarczy określić kolejność realizacji norm

niezgodność prakseologiczna dwustronna

nie da się jej usunąć za pomocą określenia kolejności realizacji norm

więzi kompetencyjne

normy powinny być ustanawiane albo uznane NA PODSTAWIE INNEJ NORMY, inna nazwa - powiązania dynamiczne - wskazują iż system dawny zmienia się pod wpływem decyzji prawodawczych

więzi treściowe

normy mające wyższą pozycję w hierarchii aktów prawnych, wpływają na treść norm o niższej pozycji, dotyczy to zwłaszcza norm kompetencyjnych oraz zasad prawa

rewolucyjna zmiana systemu prawa

sytuacja, która ma miejsca gdy tworzy się zespół norm bez kompetencyjnego ani treściowego oparcia w obowiązującej konstytucji, które są przejawem faktycznej władzy grupy politycznej, a społeczeństwo jest gotowe dawać temu posłuch

typy reguł kolizyjnych

1 reguły chronologiczne, 2 reguły merytoryczne, 3 reguły hierarchiczne

reguły kolizyjne

narzędzie do stwierdzenia, która z norm ma zastosowanie, a która jest nieobowiązująca, wbrew nazwie NIE DOKONUJĄ DEROGACJI, występują pod postacią paremii

lex posterior derogat legi priori (chronologiczna)

ustawa późniejsza uchyla wcześniejszą - jeśli w tym samym obszarze prawodawca reguluje tę samą sprawę w temporalny odmienny sposób przyjmuje się, iż akt „nowszy” reguluje ją w sposób właściwy, przy czym akty prawne muszą być tej samej rangi

lex specialis derogat legi generali (merytoryczna)

ustawa szczególna uchyla ustawę ogólną - akt normujący tę samą sprawę w sposób szczegółowy, ogranicza/wyłącza zakresowy obowiązywanie aktu ogólnego; należy wykazać jednorodność materii, która jest regulowana w obu tych aktach

lex posterior generalis non derogat legi priori speciali (chronologiczny, merytoryczny)

ustawa późniejsza ogólna nie uchyla ustawy wcześniejszej szczególnej - przy kolizji norm kolizyjnych z których żadna nie jest hierarchiczną, przyjmuje się, że ustawa późniejsza ogólna nie uchyla ustawy wcześniejszej szczegółowej.

lex superior derogat legi inferiori (hierarchiczny)

akt hierarchicznie wyższy uchyla akt hierarchicznie niższy

lex inferior non derogat legi superiori (hierarchiczna)

akt hierarchicznie niższy nie uchyla aktu hierarchicznie wyższego

lex primaria derogat legi subsidiariae

ustawa zasadnicza uchyla ustawę posiłkową

lex consumens derogat legi consumptae

przepis pochłaniający wyłącza przepis pochłonięty (np jeżeli odpowiadam za sprowadzenie pożaru, nie odpowiadam za podpalenie)

spójny system prawa

zbiór norm dla którego na podstawie odpowiednio spójnej wiedzy można znaleźć odpowiednie uzasadnienie aksjologiczne w spójnym systemie wartości

zasada prawa (Krotoszyński)

szczególnego rodzaju norma prawna, która zajie w systemie prawa pozycję nadrzędną wobec innych norm i w sposób odmienny od nich funkcjonuje, uznaje się że to normy z silnym uzasadnieniem aksjologicznym

zasada prawa (Kordela - krótko)

podstawowy element spajający system prawa

zasada prawa w znaczeniu opisowym

odnosi się do pewnego wzorca ukształtowania jakiejś instytucji prawnej w jej najistotniejszych elementach

zasada prawa w znaczeniu dyrektywalnym

obowiązująca norma prawna wyróżniona jako zasada ze względu na: 1 odpowiednio wysoką pozycję hierarchiczną w systemie, dużą ogólność sformułowania, 3 pełnienie funkcji podstawy dla wyprowadzania innych norm obowiązujących

zasada prawa w znaczeniu dyrektywalnym 2

obowiązująca norma prawna wyróżniona jako zasada ze względu na: szczególną doniosłość merytoryczną, konstytutywną rolę w konstrukcji instytucji prawnych, szczególnie silne uzasadnienie aksjologiczne

zupełność systemu prawa - znaczenie 1

system wolny od luk

rodzaje luk prawnych

1 luka aksjologiczna, 2 luka logiczna, 3 luka konstrukcyjna

luka aksjologiczna

luka występująca, gdy jakieś zachowanie NIE JEST UREGULOWANE przez normy danego rodzaju, chociaż ktoś uważa, zgodnie ze swoimi ocenami, że to zachowanie powinno być PRZEDMIOTEM OBOWIĄZKU PRAWNEGO

luka logiczna

luka występująca, gdy system zawiera normy niezgodne ze sobą formalnie - sprzeczne albo przeciwne

luka konstrukcyjna (tetyczna, techniczna)

luka występująca, jeżeli brak jest reguł wskazujących, jak należy WAŻNIE dokonać danej czynności konwencjonalnej, z którą system ten wiąże określone skutki prawne

zupełność systemu prawa - znaczenie 2

system, w którym każde postępowanie podmiotów podległych danemu systemowi ma ze względu na normy tego systemu określoną kwalifikację normatywną - jest zachowaniem nakazanym, zakazanym albo indyferentnym

zamknięty system prawny

wyróżnione w nim normy naczelnie wyznaczają w odpowiednio wysokim stopniu treść innych norm

otwarty system prawny

normy naczelne tego systemu nie wyznaczają treści pozostałych norm

współczesne systemy prawa - kwestia otwartości

charaktery mieszane - zamknięty i otwarty

recepcja prawa

włączenie do danego systemu norm, których treść ukształtowano w innym systemie