02 STAROŻYTNA GRECJA

Sztuka rozwijająca się w okresie od XI do I wieku p.n.e. na Półwyspie Bałkańskim, wyspach Morza Egejskiego, w Azji, płd. Italii oraz na wybrzeżach Morza Śródziemnego i Morza Czarnego;

prostokątny, ciągły ornament znany od czasów neolitu; symbolizował nieśmiertelność osiąganą przez reprodukcję

ciągły ornament w formie listwy, stosowany na fasadach i kolumnach greckich budowli, zbudowany ze stylizowanych elementów roślinnych.

perełkowanie, ornament zbudowany z naprzemiennie powtarzających się podwojonych form soczewkowych i okrągłych lub owalnych "perełek"

ze świątyni Ateny Polias w Priene z trzema ornamentami; od góry: kimation lesbijski, kimation joński, astragal

W cesarskim Rzymie powstał porządek kompozytowy będący połączeniem porządku jońskiego i korynckiego, długo nie uważany za samodzielny porządek. W okresie renesansu Sebastian Serlio na podstawie traktatu Witruwiusza zdefiniował porządek toskański,

Podstawę tworzy stereobat, czyli spoczywający na gruncie fundament, którego górna powierzchnia nazywa się euthynetria i kilkustopniowa krepidoma, której najwyższy stopień nazywa się stylobat.

Trzon kolumny doryckiej jest kanelowany, czyli zdobiony pionowymi wyżłobieniami nazywanymi kanelurami. We wczesnym okresie wykonywano 16-18 kanelur, później zwykle 20.

Świątynia bogini Pallas Atena Partenos (Ateny dziewicy). Wg jednej z teorii "partenon" to pomieszczenie, w którym corocznie cztery dziewice tkały peplos ofiarowywany bogini podczas uroczystości panatenajskich.

Świątynia wzniesiona na Akropolu ku czci króla ateńskiego Erechteusza, w miejscu zniszczonej przez Persów w 480 pne świątyni Ateny Polias. Słynna z nadnaturalnej wielkości kariatyd podtrzymujących przekrycie południowego portyku zwanego gankiem Kor.

Niewielka świątynia zbudowana na platformie z prawej strony Propylejów na ateńskim Akropolu. Naos miał centralnie umieszczone drzwi i dwa boczne otwory zamknięte kratami. Świątynia nie miała ani pronaosu ani opistodomosu, ponieważ nie miała ant.

Monumentalna, architektonicznie opracowana brama wejściowa na ateński Akropol. Centralna część bramowa łączy dwa skrzydła przypominające fasady świątyni z antami i trzema doryckimi kolumnami.

Teatr położony jest na zboczu wzniesienia i odznacza się doskonałą akustyką, co podobno jest wynikiem odpowiedniego ukształtowania rzędów kamiennych siedzeń na widowni.

PLANY ŚWIĄTYŃ GRECKICH Budynek świątyni greckiej wywodzi się drewniano-glinianych budowli kultowych wieków ciemnych i nigdy nie był przeznaczony dla wyznawców kultu, ponieważ procesje i składanie ofiar odbywało się na zewnątrz.

Od VI w. pne Grecy stworzyli wiele układów świątyni na planie prostokątnym i kilka układów na planie okrągłym. Każda świątynia stoi na jedno lub kilkustopniowej podstawie, ma zamknięte ścianami pomieszczenie i jest przekryta dachem.

Wśród wzniesionych w Paestum budowli były trzy doryckie świątynie, z których dwie dedykowane były bogini Herze.Świątynia określana jako Hera I, nazywana również "bazyliką" pochodzi z 540 pne.

Świątynia Artemidy w Efezie nazywana Artemisjonem zaliczana jest do tzw. siedmiu cudów świata. Zbudowana przez Krezusa w 560 pne. W 356 pne została spalona przez pragnącego nieśmiertelności Herostratesa.

MAUZOLEUM W HALIKARNASIE Miejsce: Bodrum (ob. Turcja), Datowanie: 350 pne, Architekci: Satyros i Pyteos Budowla była grobowcem Mauzolosa, karyjskiego satrapy Mauzolosa (od jego imienia powstała nazwa mauzoleum).

Miejsce: Faros (wysepka koło Aleksandrii), Datowanie: 290-280 pne, Architekt: Sostratos z Knidos Latarnia morska na wyspie na Faros koło Aleksandrii, wysokość ok. 120 m.

Miejsce: Rodos, Datowanie: 290-280 pne, Architekt: Hares z Lindos Brązowy posąg Heliosa wysokości ok. 35 m, ustawiony przy wejściu do portu. Zniszczony przez trzęsienie ziemi w 224 pne.

Miejsce: Olimpia, Datowanie: 430 pne, Rzeźbiarz: Fidiasz Siedzący na tronie posąg Zeusa wysokości 12 m wykonany przez Fidiasza w technice chryzelefantyny (połączenie kości słoniowej i złota). Konstrukcję wykonano z żelaza, gipsu i drewna.

AMFITEATR W DELFACH Miejsce: Delfy, Datowanie: IV w. pne 35 rzędów, 5.000 miejsc.

typ greckiej rzeźby okresu archaicznego przedstawiający nagiego młodzieńca bez brody, o wyprostowanej sylwetce z wysuniętą do przodu lewą nogą, zamkniętych dłoniach i tajemniczym, "archaicznym" uśmiechu.

typ rzeźby greckiej okresu archaicznego, przedstawiający kobietę o archaicznym uśmiechu, wyprostowanej, "posągowej" sylwetce (czasami rozluźnionej niesymetrycznym ułożeniem rąk) i zawsze ubranej w szatę kryjącą szczegóły anatomii postaci.

wykonana prawdopodobnie na Krecie z piaskowca pochodząca z 650-625 pne (okres wczesnoarchaiczny). Zwraca się uwagę na jej pokrewieństwa ze sztuką Egiptu (fryzura) i Krety (wąska talia kreteńskich bogiń), chociaż precyzyjne pochodzenie nie jest znane.

Brązowy posąg przypisywany Kalamisowi (także Onatasowi i Myronowi), datowany na 460-450 pne (okres klasyczny) przedstawia mężczyznę rzucającego - tu zdania są podzielone - oszczepem, trójzębem, piorunem (przedmiot nie zachował się).

Marmurowa rzeźba z okresu archaicznego (550 pne). Zmontowana została dopiero w 1936 r. z elementów odnalezionych w różnych miejscach i czasie na ateńskim Akropolu. Wersje wystawiane w Atenach i w Luwrze składają się z fragmentów oryginalnych i uzupełnień

Brązowy posąg przedstawia ubranego w joński chiton woźnicę kwadrygi (reszta rzeźby nie zachowała się). Wykonany w latach 478-474 pne, we wczesnoklasycznym stylu nazywanym stylem surowym (severe style).

nazwa typu archaicznej rzeźby przedstawiającej mężczyznę z cielęciem na ramionach. Również konkretna rzeźba odnaleziona na ateńskim Akropolu, wykonana prawdopodobnie przez Fajdimiosa w 560 pne. Przedstawia ona donatora niosącego cielę w ofierze dla Ateny.

rzeźba w stylu "mokrych szat" z V w. pne (okres klasyczny), wykonana dla świątyni Ateny Nike na Akropolu.

Trzy rzeźbione, marmurowe płyty odkryte w Villa Ludovisi w Rzymie, wykonane ok. 460 pne. Płyta główna przedstawia prawdopodobnie narodziny Afrodyty lub Persefony.

hellenistyczna rzeźba wykonana ok 100 r. pne, przedstawiająca Laokoona z synami walczącego z wężami morskimi. Odnaleziona w 1506 r. w Rzymie budzi wątpliwości, czy jest greckim oryginałem czy rzymską kopią.

hellenistyczna rzeźba z tzw. szkoły rodyjskiej, wykonana w okresie 150-125 pne, wg innych datowań ok. 100 pne, przypisywana Agesandrosowi z Rodos.

Znajdująca się w Muzeum Watykańskim rzeźba jest kopią dzieła greckiego rzeźbiarza Leocharesa wykonanego w brązie w latach 350-325 pne.

Rzeźbę przedstawiającą chłopca bawiącego się z gęsią (wbrew tytułowi chłopiec jej nie dusi, a gdyby spróbował, miałby już wydziobane oczy) wykonał Boetos z Chalkedonu, działający w latach 200-150 pne.

Chłopiec wyciągający cierń to popularny motyw rzeźby antycznej.

Ok. 230 pne król Pergamonu Attalus I ufundował brązową grupę rzeźbiarską dla upamiętnienia zwycięstwa nad Galami. Odsłonięto ją w 228 pne. Zachowały się z niej marmurowe kopie dwóch rzeźb.

Miejsce: Pergamon, Datowanie: 180-160 pne, Architekt: Menekrates z Rodos Wolnostojący ołtarz poświęcony Zeusowi, zbudowany na akropolu w Pergamonie za czasów króla Eumenesa II na cześć zwycięstwa nad Galami.

Geometryczny, orientalizujący, czarnofigurowy, czerwonofigurowy.